Ölümcül toksin: Koni Salyangozu

Koni salyangozları, doğadaki en güçlü zehirlerden birine sahip olan, şekil ve deseninden dolayı oldukça güzel ve dikkat çekici görüntüye sahip ve 900’den fazla türü olan Conidae familyasından gastropod (Karındanbacaklılar) yumuşakçalarıdır. Bu salyangozların boyutları 1,3-21,6 cm arasında olmakla birlikte türlere göre değişiklik göstermektedir. Koni salyangozlarının koni şeklinde kabukları vardır bu yüzden ortak adlarını ve taksonomik tanımlamasını kabuğun şekline, rengine ve şerit desenlerinden almıştır.

Bu salyangozlar tropik, ılık denizlerin kumla kaplı zeminlerinde ve mercan kayalıklarında görülebilirler. Koni salyangozları sadece kumla kaplı zeminlerdeyken yüzeyden çıkıntı yapan sifon (Sifon, belirli su yumuşakçalarında bulunan uzun tüp benzeri bir yapıdır) ile kendilerini gömerler. Koni solucanlarına en çok Batı Hint-Pasifik bölgesinde rastlanmaktadır.

Tüm koni salyangozları zehirlidir ve insanlar açısından da büyük tehlike oluşturmaktadır, özellikle canlı olanlara dokunulduğunda zehirli iğnelerini ortaya çıkarıp insan ölümlerine neden olduğu belgelenmiştir. Bu zehir, solunumun ve hatta hareketin sinirsel kontrolünü çok kısa zamanda bozabilmektedir. Bundan dolayı, koni salyangozunun saldırısına maruz kalan herhangi bir canlı kaçamaz veya kendini tam olarak koruyamaz. Koni solucanları, spesifik olarak, avlarını yakalamak ve balıkları hareketsiz hale getirmek için suya özel insülin benzeri protein toksinleri salmaktadır. Son araştırmalar, Conus geographus‘tan (koni salyangoz insülinleri) gelen insülinin kan şekeri seviyesini aşırı düşürdüğünü ve balıkta hipoglisemik şoka (glikoz değerinin normalden düşük seviyede olması halidir) neden olduğunu göstermiştir. Koni salyangoz insülinleri (Con-Ins), insan insülini (hIns) ile karşılaştırıldığında, Con-Ins tipik olarak monomeriktir ve sekans olarak hlns’den daha kısadır, ancak yine de orta düzeyde hIns benzeri biyolojik aktivite sergilemektedir.

Koni salyangozlarının Conus geographus, Conus tulipa ve Conus striatus türleri özellikle ölümcül olabilmektedir. Diğer tehlikeli türler ise Conus pennaceus, Conus Textile, Conus aulicus, Conus magus ve Conus marmoreus‘tur.

Koni salyangozlarında üreme çok fazla araştırılmış bir konu olmamasına rağmen bu salyangozların çoğunda döllenmenin içsel olduğu görülmektedir. Çeşitli şekillerde yumurta kapsülleri serilmektedir ve alt kısıma tutturulur. Kapsüldeki yumurta sayısı değişkenlik göstermektedir. Veligerler (birçok salyangoz türünün serbest yüzen larvaları) ve veliconcha (temelde yavru salyangozlardır) olmak üzere iki tür yavru tanımlanmıştır.

Kabuklarının güzelliği ve ilgi çekmesi nedeni ile koni salyangozları, koleksiyoncular tarafından hasat edilmesiyle tehlikededir. Bazı ülkelerde bu durumun önüne geçmek için koleksiyonculara kısıtlamalar getirilmiştir. Koni salyangozları ayrıca bilimsel araştırmalarda da özellikle zehirin ilaç olarak potansiyel kullanımlarını araştırılması için toplanmaktadır. Bu nedenler koni solucanlarının neslinin tükenmesi için belli başlı sebebler arasındadır ancak şu anda nesli tükenenen veya popülasyonu tehdit altında olan bir canlı olarak listelenmemiştir.

Referanslar:

Morales Duque, H., Campos Dias, S., & Franco, O. L. (2019). Structural and functional analyses of cone snail toxins. Marine drugs, 17(6), 370.

Rogalski, A., Himaya, S. W. A., & Lewis, R. (2022). Coordinated adaptations define the ontogenetic shift from worm to fish-hunting in a venomous cone snail.

Gorai, B., & Vashisth, H. (2022). Structures and interactions of insulin‐like peptides from cone snail venom. Proteins: Structure, Function, and Bioinformatics, 90(3), 680-690.

Abalde, S., Tenorio, M. J., Afonso, C. M., Uribe, J. E., Echeverry, A. M., & Zardoya, R. (2017). Phylogenetic relationships of cone snails endemic to Cabo Verde based on mitochondrial genomes. BMC Evolutionary Biology, 17(1), 1-19.

Lin, Z., Torres, J. P., Watkins, M., Paguigan, N., Niu, C., Imperial, J. S., … & Schmidt, E. W. (2021). Non-peptidic small molecule components from cone snail venoms. Frontiers in pharmacology, 12, 655981.

Rafi Amar https://www.flickr.com/photos/100123353@N08/