Yaban domuzu (Sus scrofa)
Avrasya’ya özgü ve son derece geniş dağılıma sahip olan yaban domuzları, günümüzde Antartika haricindeki tüm kıtalarda varlık gösteren büyük yapılı memelilerdir. Hızlı üremeleri ve ekonomik anlamdaki olumsuz etkileri nedeniyle birçok bölgede zararlı tür olarak kabul edilirler. Ekonomik zararlarının yanı sıra diğer canlı türlerini de olumsuz etkileyen yaban domuzları, 54 farklı ülkede 672 taksonu tehdit ettiği bilinmektedir.
Fiziksel Özellikler ve Tanım
Oldukça iri canlılar olan yaban domuzları 153 santim ila 240 santim arasında değişen vücut uzunluğuna ve 66 ila 272 kilo arasında değişen vücut ağırlığına sahiplerdir. 21 ila 38 santim arasında kuyruk uzunluğuna ve 24 ila 26 santim arasında değişen kulaklara sahip bu canlılar 5-20 santimlik üst köpek dişlere sahiptir. Alt köpek dişlerinden daha büyük olan üst köpek dişleri, kimi zaman çenenin kapalı olduğu durumlarda dudaklardan dışarıya çıkacak kadar büyük olabilmektedir. Dişi bireyler akran erkekleren daha küçük olma eğilimindedirler ve bu aradaki boyut farkı yaş ilerledikçe daha belirgin hale gelmektedir. Kürkü siyah, kahverengi ve beyaz renklerden oluşan kıllarla kaplıdır ve sırtının orta kısmındaki kıllar diğer bölgelerden daha uzun yapıdadır.
Tür Biyocoğrafyası ve Popülasyon Bilgisi
Ülkemizdeki tüm bölge ve illerde görülebilen yaban domuzları, Avrasya’da ve Amerika’nın bazı bölgelerinde görülebilmektedir.
Yaşam Alanları
Farklı ortamlara uyum sağlama özelliği nedeniyle çok farklı ortamlarda yaşama becerisine sahip olan yaban domuzları; ormanlık alanlarda, tarım arazilerinde, açık alanlarda, bataklıklarda ve çalılık arazilerde yaşayabilirler.
Takson Bilgisi ve Sınıflandırma
| Alem | Hayvanlar Alemi (Animalia) |
| Şube | Omurgalılar (Vertebrata) |
| Sınıf | Memeliler (Mammalia) |
| Takım | Çift toynaklılar (Artiodactyla) |
| Aile | Domuzgiller (Suidae) |
| Cins | Sus |
| Tür | Sus scrofa |
Davranış Özellikleri
Yaban domuzları geceleri aktif canlılar olsa da gündüz vakitlerinde de görülebilirler. Avlanma yasağının veya sınırlandırılmasının olduğu bölgelerde ve insanlarla etkileşimin düşük olduğu geniş alanlarda gündüz hareketliliklerinde artış gözlenmektedir.
Beslenme Alışkanlıkları
Yaban domuzları hepçil canlılardır. Bitkisel olarak; mısır, lahana gibi tarım ürünlerini, meyveleri, yeşil bitkileri ve bitki kökleri ile beslenirler. Hayvansal olarak ise kuş ve sürüngen gibi hayvanların yumurtalarını, fare ve sıçan gibi kemirgenleri, böcekleri ve hayvan leşleri ile beslenirler.
İnsanlarla Etkileşimi
Yaban domuzları hızla üreyen memelilerden biri olması nedeniyle kontrolsüz popülasyon artışı yaşayan canlılar arasında yerini almaktadır. Hem sayılarının çok olması hem de her ortama ayak sağlayabilen bir canlı olması nedeniyle evcil hayvanlarla olan etkileşimi de kaçınılmaz olmaktadır. İnek, koyun, keçi ve at gibi çiftlik hayvanlarını etkileyebilecek hastalıkların vektörü konumundadır.
Yaban domuzları tarım alanlarını hem dinlenme hem de beslenme noktası alanı olarak işgal ettikleri zamanlarda mısır tarlaları gibi ekili arazilerde maddi zarar yol açabilirler.
Türkiye ve birçok ülkede yaban domuzu av turizmi avcılar tarafından tercih edilmektedir. İlk olarak 1977 yılında yaban domuzu avı ile ülkemizdeki av turizmi uygulaması başlamıştır. Hemen akabinde 1981 yılında yaban keçisi dışındaki av hayvanları av turizmine açılmış ve 1984 yılında yerli turist avcılar da avlanmaya başlamıştır.
Türkiye’de ilk av turizmi uygulaması 1977 yılında yaban domuzu avı ile uygulanmaya başlamıştır.
Ekosistemdeki Rolü
Yaban domuzları orman zeminini kazdıkları ve tohum dağıtımı yolu ile ormanlaşmaya katkı sağladıkları için ekosistemler için önemli canlılar olarak kabul edilirler.
Yaşam Süresi
Yaban domuzları doğal yaşam alanlarında 9-10 yıl kadar yaşayabilseler de genellikle ömürlerinin ilk birkaç yılında avlanma gibi nedenlerden dolayı yaşamlarını yitirirler.
Koruma Statüsü
Yaban domuzları yaşadıkları coğrafyalarda popülasyonları kontrol altında veya azaltılmaya çalışılan canlı türleri arasında yerini almaktadır. Avlanma türün popülasyonunu kontrol altında tutmadaki en başarılı yöntem olarak görülmektedir. Türkiye’de de avlanma yolu ile nesli kontrol altında tutulmaya çalışılan yaban domuzlarının nesli tehlike altında değildir. Aşırı avlanma sonucu nesillerinin tükenmemesi için birçok coğrafyada avlar için belirli sınırlar koyulmuştur.
Kaynaklar:
- Johann, F., Handschuh, M., Linderoth, P. et al. Adaptation of wild boar (Sus scrofa) activity in a human-dominated landscape. BMC Ecol 20, 4 (2020). https://doi.org/10.1186/s12898-019-0271-7
- Celalettin DURAN, Türkiye de Dağlık Alanların Kırsal Turizm Açısından Önemi, KMÜ Sosyal ve Ekonomi̇k Araştırmalar Dergi̇si 14 (22): 45-52, 2012, ISSN: 1309-9132
- Risch, D.R., Ringma, J. & Price, M.R. The global impact of wild pigs (Sus scrofa) on terrestrial biodiversity. Sci Rep 11, 13256 (2021). https://doi.org/10.1038/s41598-021-92691-1
- Barrios-Garcia, M.N., Ballari, S.A. Impact of wild boar (Sus scrofa) in its introduced and native range: a review. Biol Invasions 14, 2283–2300 (2012). https://doi.org/10.1007/s10530-012-0229-6
- Wickline, K. 2014. “Sus scrofa” (On-line), Animal Diversity Web. Accessed November 16, 2023 at https://animaldiversity.org/accounts/Sus_scrofa/
