İlk Seri Üretimi Yapılan Araba: Model T
1900’lü yılların başlarında dünya üzerinde 200’ün üzerinde araba üreten firma vardı. O dönemlerdeki fabrikaların yıllık üretimi ancak birkaç yüz araç kadardı. Henry Ford bu durumu değiştirecek büyük bir fikre sahipti. O da seri bir araç üretmek. Üretilen araç için geleneksel montaj yerine araçta kullanılan parçaları üretmek için bir montaj hattı oluşturdu. Bu da araçların montajını oldukça kolay hale getirdi. Montaj hattı Model T’de 1914 yılına kadar çalışmaya başlamadı. Faaliyete geçtikten sonra araç üretimi büyük ölçüde kolaylaştı ve bir aracın montajı 90 dakikanın biraz üzerinde halledilebiliyordu. 1914 yılında diğer tüm araba firmalarının üretiminden daha fazla sayıda ford aracı üretildi. İlk olarak 1908 yılının Ekim ayında tanıtımı yapılan Model’den T 1915 yılına gelindiğinde 1 milyon adet üretildi. Bu sayı dünya genelinde o tarihlerde gerçekleşen en büyük çaplı üretim olmuştu. Araç 1908 yılında piyasaya sürüldüğünde 850 dolar fiyat biçilmişti fakat bu değer 1915 yılında gelindiğinde 440 dolara kadar indirildi. Bunun en önemli nedeni ise seri üretimin verimlilik düzeyinin oldukça tatminkâr oluşuydu. Bu araç ‘Tin Lizzie’ ve ‘Flivver’ olarak adlandırılmaktaydı. Bu yıllarda daha çok at ve bisiklet kullanımı insanlar için oldukça bilindikti fakat arabalar hiçte öyle değildi. Fakat yavaş yavaş arabalara insanlar alışmaya başlıyorlardı. Seri üretime geçildikten sonra birçok insan için oldukça ulaşılabilir bir duruma gelmişti. Hatta Henry Ford işçilerin maaşlarını aracın satış fiyatına uygun olabilecek bir şekilde düzenlemişti. Bunun neticesinde üretimde çalışan işçiler ürettikleri araca sahip olabileceklerdi.
Ford ürettiği araçlarda hızlı kuruması nedeniyle siyah rengi tercih etti. 1917’den 1923 yılına kadar Ford herhangi bir reklam yaptırmadı. Hali hazırla üretilen 10 arabadan 9’u Ford’a ait olduğu için böyle bir reklama da ihtiyaç duyulmadı. Sonraki yıllarda ise reklam yapılmaya başlanmıştır.
O dönemlerde araçlara güç sağlamak için buhar, elektrik veya benzin kulllanarak mümkündü. Ancak 1915 yılına kadar kimse hangi sistemin araçlar için daha uygun olacağını bilmiyordu. Buharlı motorlar oldukça sessiz, temiz ve ucuzdu. Bir kazandaki su, benzin veya gazyağı kullanılarak ısıtılır ve ısıtıldığında ortaya çıkan buhar basıncı ile pistonların hareket etmesi sağlanırdı. Buhar basıncının aracı harekete geçirecek seviyeye gelmesi için bir süre beklemek gerekiyordu. Bu da buharlı motorların araçlarda kullanılmasında karşılaşılan ilk olumsuz durumdu. Tabii oldukça da tehlikeliydi. Basıncın etkisiyle kimi zaman kazan patlıyor ve çeşitli yaralanmalara sebep oluyordu. Yakıt ikmali olmadan yalnızca 20-40 mil kadar gidebiliyordu. Bu gibi olumsuz yanları olması neticesinde buharlı araç motorları çok tercih edilmedi.
Elektrik oldukça popülerdi ancak sınırlı bir menzile sahipti. Kasabada dolaşan bayanlar sık sık bu araçları tercih ederlerdi fakat elektrik yerini kirli ve çalıştırması nispeten zor olan benzine bıraktı.
Benzin araç piyayasına girdiğinde yakıt ikmali yapılacağı için istasyonlara ihtiyaç duyuldu. Benzinli motorun en büyük faydası diğer iki seçeneğe göre daha uzun menzile sahipti. Ve sahip olduğu güç sürekli artmaktaydı. O dönemlerde yapılan yarışlarda benzinli motorların diğer motorlara karşı sürekli galip gelmesi sonucunda buharlı ve elektrikli motorlar havlu atmaya mahkûm oldu.
Model T vanadyum çeliğinin araçta kullanılması ile hem hafif hem de oldukça sağlam bir araç haline gelmiştir. Üretilen araçların genişliği o dönemlerde kullanılan atlı arabaların genişliği ile aynı olacak şekilde tasarlanmıştır. 19 yıl boyunca üretimine devam edilen Model T bu zaman aralığında birçok değişiklik geçirmiştir. İlk olarak 1915’te elektrikli aydınlanma benimsenmiş, sonraki yılda ise pirinçten yapılmış bir radyatör araca eklenmiştir. 1919 yılında ise elektrikli marş özelliğide gelmiştir. 1916 Model T araçlarının üretimine 1915 yılının Eylül ayında başlanmıştır. 1915 Model T’sinden en büyük farkı ise kaputun çelikten, şanzıman kapağının ise dökme demirden yapılmasıydı. Bu parçalar ilk üretimde alüminyum malzemeden üretilmişti. Model T dünya araç üretim tarihinde ilk seri üretimi yapılan araç olması nedeniyle klasik arabalar arasında önemli bir yer tutmaktadır. Aynı zamanda orta sınıf ekonomik düzeydeki amerikalıların rahatça seyahat edebileceği ilk araç olarak bilinmektedir. Ford Model T 1999 yılında düzenlenen yüzyılın otomobili yarışmasında BMC Mini, Citroen DS ve Volkswagen Beetle’ın önünde yer alarak 20.yy’ın en etkili arabası seçilmiştir.
Günümüzde hala klasik değeri olan bir araçtır. Fiyatları bakımına ve sağlamlığına göre değişiklik göstersede uzun yıllar boyunca değerini kaybedecek gibi durmuyor.
Kaynaklar:
https://www.britannica.com/technology/Model-T
Çok faydalı bir yazı olmuş devamı niteliğindeki yazıların takipçisi olacağım, kolay gelsin emeğine sağlık.