Kuşlarda Tüylerin Önemi ve Tüy Koleksiyonculuğu

Kuşların vücudundaki her tüy, yaşamsal faaliyetlerinde önemli bir rol oynayacak şekilde ayarlanmış yapıdadır. Tüyler, kuşların rahat bir şekilde uçmasına izin verir, ancak aynı zamanda gösteriş yapmalarına, kuru ve sıcak kalmalarına da yardımcı olmaktadır.

Kuşları diğer tüm canlılardan farklı kılan şüphesiz ki uçma yetenekleridir. Uçma yeteneklerini günümüzden milyonlarca yıl önce kazanan kuşlar, bu yeteneklerini içi boş hafif kemiklere ve uçmaya uygun aerodinamik vücut yapısına borçludur. Tüyler, kuşlar için hayati önem taşımaktadır. Bütün bu faydaları ilerleyen yazılarda yeniden ele alacağız.

Kuşlar birbirinden farklı tüy renklerine sahip olabilirler. Birbirinden farklı renklere sahip olmaları dişilere kur yapma, av olmamak için kamufle olma, birbirlerini ayırt etme konularında fayda sağlamaktadır. Rengarenk de olabilirler, tek bir rengin sadeliğini de yansıtabilirler. Ülkemizde Saka (Carduelis carduelis), Arıkuşu (Merops apiaster), Yalıçapkını (Alcedo atthis) gibi göz alıcı renklere sahip kuşlar da; Bülbül (Luscinia megarhynchos), Boz Ördek (Anas strepera), Çalı Kamışçını (Acrocephalus palustris) gibi oldukça sade renklere sahip kuşlar da bulunmaktadır. Çobanaldatan (Caprimulgus europaeus), Çulluk (Scolopax rusticola), İshakkuşu (Otus scops) gibi kuşlar da tüylerinin renginin yaşadığı habitatlara muhteşem uyumu ile kamuflaj ustaları haline gelmişlerdir. 

Kuşlar aleminin tüy renkleri konusunda bariz bir gerçeği vardır ki o da erkek bireylerin dişi bireylere göre daha alımlı olduğudur. Bu önemli fark özellikle üreme dönemlerinde eş bulmak için erkek bireylerin birbirleri arasında kur yapma yarışına girmelerine sebep olmaktadır. Dişi birey en beğendiği erkeği seçerek soyunu devam etme konusundaki tercihini sunmaktadır. Her kuşta dişi ve erkek bireyler arasındaki renk farkı bariz bir şekilde belli olmasa da genel olarak bu fark hemen göze çarpmaktadır. Yeşilbaş (Anas palatyrhynchos), Kaşıkgaga (Spatula clypeata), Sülün (Phasianus colchicus) bu farkı görebileceğiniz kuşlardan birkaçıdır. 

Doğada kuş gözlemleri esnasında kuş tüyü bulmak oldukça doğaldır. Kuşlar pek çok sebeple (üreme, uçuş, avlanma vb) tüylerini dökebilir. Bazı kuş gözlemcileri için kuş tüyleri büyük bir tutkudur. Doğada gözlemlediği kuş türlerinin tüylerini toplamak, tanımlamak, koleksiyon oluşturmak kuşlara dair hatıralarını oluşturmaktadır. Tüyler aynı zamanda bilimsel bazı çıkarımlar yapmak içinde kullanılmaktadır. Örneğin arazide bulunan bir kuş tüyü, kuşun daha önce orada bulunup bulunmadığını ve göç yolunu izlerken o alan üzerinde seyahat edip etmediğini gösterebilir. Tabii kuşların ardında bıraktıkları tek ipucu tüyler değildir. Tıpkı memelilerde olduğu gibi kuşlarda ayak izleri ve yiyecek artıkları gibi kanıtlar bırakmaktadır. Bir diğer kanıt ise pelettir. Pelet, bazı canlı türlerinin beslendikten sonra sindiremediği artıkların bir kütle halinde dışarıya atılmasıyla oluşan kütledir. Peçeli baykuşa ait pelet incelememize tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Doğada kuş tüyü bulmak, onu tanımlamak, etrafı daha dikkatli izlemek ve kuşların nerede olabileceğine dair fikirler yürütmek kuş gözlemciliğini dedektiflik gibi daha da heyecanlı bir hale getirebilir. Bulduğunuz kuş tüylerinden etkileyici bir arşiv veya koleksiyon yaparak da her daim kuş gözlemlerinizi daha kalıcı hale getirebilirsiniz. 

Geliştirilebilir içerikler kategorisindedir. İlerleyen dönemlerde daha kapsamlı hale getirilecektir.

Kaynaklar:

Doğa Kuş Gözlem, Susanna Davidson, Tübitak Yayınları 

Genç Kuş Gözlemcisinin El Kitabı, İşbankası Kültür Yayınları 

Kuşlar, Maurice Burton, Remzi Kitabevi 

Kuşlar, Felicity Brooks, Tübitak Yayınları