Mavi balinaların korkulu rüyası: Orkalar (Orcinus orca)

Fiziksel Özellikler

Katil balinalar oldukça çevik olan siyah beyaz bedenleri vardır. Sırt yüzgecinin kuyruk tarafında gri bir leke, gözü ile yan yüzgeçlerinin arasında ve vücudunun alt kısmında ise beyaz renkte desenler bulunmaktadır. Her iki cinsiyette de bulunan sırt yüzgecinin hemen ardındaki gri lekeye “eyer lekesi” adı verilir. Yavru bireyler bir yaşına gelene kadar griye yakın bir renk tonuna sahiptir. Ayrıca yavru bireylerde, yetişkinlerde beyaz olan vücudun alt kısmı sarı renktedir.

Yetişkin bir katil balina maksimum 9.75 metre uzunluğunda olabilirken ortalama 8 metre uzunluğundadır. Dişi bireylerde maksimum uzunluk 8.5 metre iken ortalama 7 metredir. Yeni doğan yavrular 2 ila 2.4 m arasında olup yaklaşık 136 kg ağırlığındadır. Erkek bir katil balina ortalama 7200 kg ağırlığa sahipken dişiler bundan biraz daha düşük ağırlıktadır. Erkeklerde sırt yüzgeci 1.8 metreye kadar ulaşabilir. Ancan bu dişilerde ve olgunlaşmamış erkeklerde yaklaşık 90 cm yüksekliğindedir. Bu yüzgeç sağa veya sola doğru eğimlidir.

Tür Biyocoğrafyası

Katil balinalar tüm okyanuslarda bulunurlar. Katil balinalar soğuk suları tercih ediyor gibi görünse de tropikal sularda da gözlenmiştir. Hava ve su sıcaklığı nedeniyle göç yok veya çok az gibi görünüyor. Ancak yiyecek kıtlığı olduğunda katil balinalar bölge değiştirebilmektedir.

Yaşam Alanları

Katil balinalar deniz habitatlarında yaşar. Dünyanın tüm okyanuslarında bulunurlar. Normalde 20 ila 60 m derinlikleri tercih eden katil balinalar, yiyecek bulmak için kıyı şeridi boyunca sığ suları ziyaret eder veya 300 metre derinliğe de dalabilirler.

Beslenme Alışkanlıkları

Katil balinalar son derece başarılı yırtıcılardır. Katil balinaların diyetini incelemek zordur ve çoğunlukla mide içeriğine bakılarak değerlendirilir. Foklar, deniz aslanları, küçük balinalar ve yunuslar, köpekbalıkları, kalamarlar, ahtapotlar, deniz kaplumbağaları, deniz kuşları, deniz su samurları, nehir su samurları ve diğer hayvanlar dahil olmak üzere çok çeşitli büyük canlılarla beslenirler. Katil balinalar günde ortalama 45 kg besin yer ama bundan çok daha fazlasını da yiyebilirler. Küçük avları bütün olarak yutarlar, ancak daha büyük avları tüketmeden önce parçalama eğilimindedirler. Katil balinalar, kurtlar ve aslanlar gibi sosyal avcılardır. Genellikle sürüler halinde avlanırlar ve daha büyük balinalar gibi kendilerinden daha büyük avları avlamak için koordineli sosyal davranış sergiler ve iletişim kurarlar.

Üreme Bilgisi

Katil balinalar çok eşlidir; hem erkek hem de dişiler bir mevsimde veya bir ömür boyunca birden fazla eşe sahip olabilirler.

Katil balinaları vahşi doğada incelemek zor olsa da, üreme alışkanlıklarının bir kısmı tutsak balinalarda kaydedilmiş ve incelenmiştir. Katil balinalar, dişiler östrusa girdiğinde üreyebilir, bu da yılda birkaç kez meydana gelebilir. Bununla birlikte, çoğu üreme yaz aylarında gerçekleşir ve katil balinalar genellikle sonbaharda doğum yapar. Dişiler 6 ila 10 yaşları arasında cinsel olgunluğa erişirler. Erkekler ise 10-13 yaşları arasında cinsel olgunluğa erişirler. Dişi katil balinalar 14 ila 15 yaşları arasında çiftleşmeye başlar. Doğum yapan en genç dişi balina 11 yaşındadır. Dişilerin her 6 ila 10 yılda bir yavruları olur ve 40 yaş civarında üremeyi bırakırlar. Sonuç olarak 25 yıllık bir süre içinde 4 ila 6 yavru dünyaya getirirler.

Esaret altında bir gebelik süresi 539 gün olarak kaydedilmesine rağmen, gebelik yaklaşık 14 ay sürmektedir. Katil balinaların aynı anda tek yavru doğururlar, ikiz doğum sadece bir kez kayıt altına alınmıştır. Yeni doğan yavrular,bir yıl emzirildikten sonra sütten kesilirler. Bazı araştırmalar, yeni doğan buzağıların neredeyse yarısının ilk doğum günlerinde öldüğünü göstermektedir.

Katil balina dişileri, yavrularını büyütmek için çok fazla enerji harcarlar. Yavruları yaklaşık bir buçuk yıl taşırlar, sonra doğururlar ve 12 ay daha emzirirler. Bu süre zarfında anneler yavrularına avlanmayı öğretir ve yavrularını grupların sosyal ağına dahil ederler. Bu hayvanlar tek eşli olmadıklarından, babaların çiftleştikten sonra ebeveyn katılımı göstermediği varsayılmaktadır. Bir katil balina yavrusu bir grupta doğduğunda, beslenme ve destek için annesine güvenir. Buzağılar bağımsızlıktan sonra doğum gruplarında kalmaktadır.

Yaşam Süresi

Katil balina ölüm oranı hayvanın yaşına göre değişir. Yenidoğan ölüm oranı çok yüksektir. Esaret altında yenidoğan ölüm oranı %37 ile %50 arasında değişmektedir. Bu yüksek ölüm oranlarının nedeni bilinmiyor, ancak bu süre zarfında predasyon (avcı, avlanma) birincil tehdit olarak görülmüyor. Altı aylık olduktan sonra, katil balinalar kendilerini nasıl koruyacaklarını ve besleyeceklerini öğrendikçe, ölüm oranları istikrarlı bir şekilde düşüş gösteriyor. Ölüm yaşı erkeklerde 12-13, dişilerde ise 20 civarında olduğu söylenmektedir. Vahşi doğada bir dişinin ortalama ömrü, maksimum 80 ila 90 yıl olmak üzere yaklaşık 63 yıldır. Erkek yaşam beklentisi biraz daha kısadır, ortalama yaşam süresi yaklaşık 36 yıl olurken maksimum 50 ila 60 yıldır.

Davranış Özellikleri

Katil balinalar oldukça sosyal hayvanlar olsa da sosyal yapısı karmaşıktır. Birkaç bireyden oluşan sürü olabileceği gibi 50 bireyden oluşan sürüler de görülebilmektedir. Hatta bir sürüde yüzlerce bireyin bulunduğuna dair raporlar vardır ancak bu grup geçici olarak oluşmuş bir ilişkiye sahipti. Gruplardaki bireyler genellikle akraba bireylerdir. Bu gruplar yaklaşık %20 olgun erkek bireylerden, %20 yavru bireylerden ve %60 dişi ve olgunlaşmamış erkek bireylerden oluşur. Yavru bireyler her zaman annelerinin bulunduğu grupta yer alırlar. Bu gruplardaki bireyler birbirlerinden 100 metre uzakta yüzer ve aktivitelerini kontrol ederler. KAtil balinalar yeni üyeleri çıraklık sistemiyle eğitmektedir. Avcılık ve ebeveynlik becerileri, genç balinalara öğretilen beceriler arasındadır.

Koruma Statüsü

Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) kırmızı listesine göre, katil balina popülasyonlarını değerlendirmek için yeterli bulunmamaktadır.

Ekosistemdeki Rolü

Katil balinalar, çoğu deniz ekosisteminde en büyük yırtıcılardır ve üreme alanlarındaki foklar ve deniz aslanları gibi ortak av popülasyonlarını etkiler. Katil balinalar bazı endoparazitlere ve ektoparazitlere ev sahipliği yapar. Katil balina bitlerine (Cyamus orcini), trematodlara (Fasciola skiranini), sestodlara (Trigonocotyle spasskyi) ve nematodlara (Anasakis simplex) ev sahipliği yaparlar.

Katil balinaları etkileyen ve sıklıkla araştırılan bir hastalık toksoplazmozdur (Toxoplasma gondii). Bu parazit genellikle iyi huylu olsa da, ciddi ve ölümcül etkileri olabilir.

İnsanlarla Etkileşimi

Katil balinalar insanlar tarafından geçmiş yüzyıllarda avlandığı gibi günümüzde de kaçak olarak avlanılmaktadır. Özellikle yapılan uluslararası anlaşmadan çekilen Japonya bu konuda büyük tepki çekmektedir. Dünyanın çeşitli yerlerinde yağ ve eti kullanılmaktadır.

Kaynaklar:

https://animaldiversity.org/accounts/Orcinus_orca/

https://www.flickr.com/photos/143294701@N04/49564331453/