Dinozor ismi nereden geliyor? Nasıl isimlendiriliyorlar?
Günümüzden yaklaşık 245 milyon yıl önce ortaya çıkan ve 66 milyon yıl öncesine kadar da yaşamını sürdüren dinozorlara ait fosiller 7 kıtanın tamamında keşfedilebilmiştir. Dinozorların yaşayan en yakın akrabaları kuşlar olmakla birlikte kuşlarda bir nevi dinozor olarak kabul edilebilir.
Taksonomi Nedir?
Taksonomi, canlıları yapılarına, kökenlerine, ortak atalarına, sahip oldukları özelliklere göre sınıflandırma bilimidir. Bu sayede canlı türlerinin ataları ve birbirleri ile akrabalık ilişkileri çok daha düzenli hale gelmektedir. Nasıl günümüzde yaşayan hayvanlar için bu sistem oldukça kullanışlı ise günümüzde yaşamayan yani nesli tükenmiş canlılar için de bir o kadar kullanışlııdır. Bu yüzden taksonomik sınıflandırma dinozorların evrimsel mekanızmasının, günümüzde yaşayan en yakın akrabasını anlamak için de kullanılabilmektedir.
Dinozor İsminin Kökeni
Bir canlının bilimsel ismi verilmeden önce o canlıya ait birçok verinin elde hazır halde bulunması gerekmektedir. Canlının baskın bir özelliğinin ne olacağını o canlıyı keşfedene kadar tam anlamıyla bilmek her zaman mümkün olmayabilir. Örneğin hangi besinlerle beslendiği, kendine özel kur ve hiyerarşi kavgaları, belirgin fiziksel özellikleri gibi bazı bilgiler bilimsel adlandırma yapılırken bilim insanları tarafından dikkate alınmaktadır. Çünkü bilimsel bir ismin o canlıya dair bir şeyleri hatırlatması hem bilimsel uygunluk hem de etik açısından daha doğrudur.
Günümüzde uygulanan canlıları sınıflandırma yöntemine göre her canlının cins ve tür adı bulunmalıdır. İlk olarak cins adı ardından ise tür adı yazılarak bir canlının bilimsel adlandırılması yapılmış olur. Ancak alttürlerde bu adlandırma 3 veya daha fazla olacak şekilde olabilir.
Bir cinsin altında onlarca hatta yüzlerce canlı türü bulunabilmektedir. En çok bilinen bilimsel isimlerin başında gelen Homo sapiens homo cinsinin bir üyesidir ancak Homo neanderthalensis ve Homo erectus gibi başka türler de bu cinsin üyeleridir.
Yapılan bu adlandırmalarda genellikle Latince ve Yunanca kelime kökleri kullanılmaktadır.
Dinozor ismi soyu tükenmiş sürüngen fosillerini tanımlamak için 1841 yılında Londra Doğa Tarihi Müzesi’nin ilk müdürlüğünü yapan doğa bilimci Richard Owen tarafından verilmiştir. Yunanca’da korkunç anlamına gelen “deinos” ile kertenkele anlamına gelen “sauros” kelimeleri birleştirilerek dinozor ismi oluşturulmuştur.
| allo | garip |
| apato | aldatıcı |
| bronto | gök gürültüsü |
| cerat | boynuzlu |
| compso | tatlı |
| deinos, dino | korkunç |
| echino | çivili |
| mega | Kocaman |
| micro | küçük |
| ops | yüz |
| ornitho | kuş |
| raptor | yırtıcı |
| rex | kral |
| saur, saurus | kertenkele |
| stego | çatı |
| tri | üç |
| tyranno | zorba |
Dinozorların Çağı
Kaynak: Davide Bonadonna
Bilinen en eski dinozorların Triyas Döneminde yani günümüzden yaklaşık 245 milyon yıl önce ortaya çıktığı düşünülmektedir. Dinozorların aniden yok olduğu düşünülse de bu tam anlamıyla doğru değildir. Dinozorların günümüzde yaşayan en yakın akrabaları olan kuşlar evrimsel mücadelesine hala devam etmektedir.
Bu canlıların nesilleri tükendiği için onların nefes aldığı dünyayı tasvir etmekte biraz zorlanabiliriz. İlk bakışta milyonlarla ifade edilen bu sürelerin düşündüğümüzden çok daha uzun olduğu yadsınamaz bir gerçek. Örneğin milyonlarca yıl geçmesine rağmen günümüzde yüzlerce dinozor türü tanımlanabilmiştir ki kuvvetle muhtemelen bu sayı çok daha fazladır. Tüm bu dinozor türlerinin aynı dönemde yaşadığını düşünmemek lazım. Örneğin Stegosaurus, günümüzden yaklaşık 150 milyon yıl önce gerçekleşen Geç Jura Dönemi’nde yaşamışken, Tyrannosaurus rex, yaklaşık 72 milyon yıl önce Geç Kretase Dönemi’nde yaşamıştır. Yani bu iki tür arasındaki fark ile kuş olmayan dinozorların neslinin tükenmesi arasında geçen fark aynıdır, 66 milyon yıl.
Kaynaklar:
4: www.scientificamerican.com/
One Comment