Kel Kartal (Haliaeetus leucocephalus)

Fiziksel Özellikler

Kel kartallar yaşamları boyunca 1 yıl süren olgunlaşma dönemlerinden geçerler. Yumurtadan ilk çıkan kel kartallar koyu gözlere, pembe bacaklara, ten rengi pençelere sahiptir. Pembe bacakları 18 ila 22 günlük olduklarında sarı renge dönüşmektedir. Yaşamının ilk yılı boyunca vücutları, gözleri ve gagaları koyu kahverengi olmasına rağmen kanat altı örtüleri beyaz renktedir. 2.yaşlarında gözleri grimsi kahverengi bir tona dönüşürken vücutları alacalı beyaz olur. 3.yaşlarında gagaları ve gözleri sararmaya başlar ve vücutları alacalı kalsa da baş tüylerinin rengi açılmaya başlar. 4.yaşlarında vücudunun çoğu daha koyu olurken baş ve kuyrukları ise beyaz olur. 5.yaşlarına geldiklerinde ise olgun renklerini almaya başlarlar. Olgunlaşmamış kel kartallar, kaya kartalları ile oldukça benzer bir dış görünüşe sahiptir. Kel kartalların kanat altı, koltuk altı ve kuyruklarında bulunan lekeli beyaz renklenmeye göre ayırt edilebilirler. Aynı zamanda kel kartallar daha uzun bir kafaya ve daha kısa bir kuyruğa sahiptir.

Yetişkin kel kartallar, karakteristik sarı gözlere ve gagalara sahip son derece büyük kuşlardır. Bu kuşlar yetişkin tüylerine 5 yaşına geldiklerinde sahip olmalarına rağmen birkaç yıl daha baş ve kuyruklarında birkaç koyu lekeye sahip olmaya devam edebilirler. Kel kartallar, cinsel olarak monomorfik tüy rengine sahiptir, ancak dişi bireyler genellikle biraz daha büyük olmaya eğilimindedir. Son derece güçlü bedenlere sahip olan kel kartalların kanat açıklığı 178 ila 229 cm, vücut uzunluğu 79 ila 94 cm uzunluğa sahipken 4.3 kg vücut ağırlığına sahiptir. Tüm vücut tüyleri yaklaşık 700 gram ağırlığındadır ve uçuş tüylerinin yenilenmesi 2 ila 3 yıl arasında sürmektedir.

Yaşam Alanları

Kel kartallar genel olarak deniz kıyıları ve kıyı haliçlerinin yanı sıra göl ve nehir gibi büyük su kütlelerinin çevresindeki alanlarda yaşamayı tercih ederler. Habitatları bir nevi su kaynağının 3 km çevresindeki alanlardır. Avlanma imkanı, uzun ağaçların popülasyonu ve insanlardan uzaklık habitat seçimleri üzerinde etkilidir. Kel kartallar insanların yakınlarında bulunmaktan kaçınırlar. Hatta öyle ki eğer yiyecek arama alanları insanlar tarafından rahatsız edilirse av aramaktan vazgeçebilirler. Özellikle kuzey kesimlerdekiler olmak üzere nüfusun çoğu, her yıl güneydeki daha ılıman alanlara göç ederler. Kel kartallar genellikle ağaçlara yuva yaparlar ancak uçurumlara ve elektrik direklerine de yuva yaptıkları bildirilmiştir.

Beslenme Alışkanlıkları

Kel kartallar oldukça kapsamlı bir diyet listesine sahip olsalarda genellikle balıkları tercih ederler. Kel kartallar kızıl sombalığı (Oncorhynchus nerka), beyaz yayın balığı (Ameiurus catus), çamur tirsi balığı (Dorosoma cepedianum), Amerikan yılan balığı (Anguilla rostrata) ve gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) gibi balık türleri ile beslenirler. Bir nehrin akış hızı kel kartalların avlanma başarısını büyük ölçüde etkilemektedir. Avlanmak için suya dalmayan kel kartallar, bunun yerine su yüzeyine yakın balıkları güçlü pençeleriyle avlanırlar. Kış aylarında küçük memeliler ve leşlerle beslenmeyi tercih eden kel kartalların avlayabilecekleri canlı türleri arasında yer sincapları, dağ fareleri, su samuru yavruları gibi canlılar vardır. Aynı zamanda geyik karibu, kurt ve kutup tilkisi gibi büyük hayvanların leşleriyle de beslenebilirler.

Üreme Bilgisi

Kel kartallar tek eşlidir. Bu türün ömür boyu ya da eşlerden biri ölene kadar çiftleşmenin devam ettiği düşünülmektedir. Eşler birlikte göç etmeseler de üreme mevsiminde bir araya geldiklerinde gösterişli çiftleşme dansı gerçekleştirirler.

Kel kartallar 5 yaşında üremeye başlarlar ve yumurtlamadan yaklaşık 1 ila 3 ay önce yuvalarını hazır hale getirirler. Bu yuvalar yıllarca kullanılacağından dolayı uzun ve nispeten dayanıklı ağaç dallarından yapılırlar ve her yıl eklemelerle desteklenirler. Bugüne kadar kaydedilen en büyük kel kartal yuvası Florida’da 30 yıl boyunca kullanılan ve ağaçtan yere düştüğünde 2 ton ağırlığında olan bir yuvaydı. Bir kel kartal yuvası ortalama olarak 5 yıl süreyle kullanılmaktadır.

Kel kartallar üreme dönemlerinde 1 ila 3 yumurtadan oluşan bir kuluçkaya sahiptir. Ancak bu yumurtaların hayatta kalma oranları son derece düşüktür. Bölgesel etmenler etki gösterse de bazı kel kartal çiftleri yaşamları boyunca 36 kadar yavru yetiştirebilmektedir. Kuzey bölgelerde bulunan kel kartallar daha kısa üreme mevsimlerine sahip olma eğilimindedirler. Yumurtaların kuluçka süresi 35 gündür, ardından ise 11,12 haftalık ebeveyn bakım dönemi gerçekleşir. Yumurtadan çıkan bir kel kartal yavrusu yaklaşık 65 gram ağırlığındadır ve her bir yavrunun ağırlığı günde 180 gram kadar artabilmektedir. Yavruların bağımlılık süre de bölgeye göre değişebilmekle beraber bazı bölgelerde 18 hafta, bazı bölgelerde ise 8-14 hafta kadar sürebilmektedir.

Kel kartallarda yavru bakımı hem anne hem baba birey tarafından gerçekleşse de anne bireye daha büyük bir yük düşer. Civciv dönemlerinde yavrular günde 4 ila 5 kez beslenirler. Yavru bireyler 4 haftalık olana kadar anne bireyin yuvada bulunma oranı %90 olurken, baba bireyin %50’dir. Erkek bireyler ilk 2 hafta boyunca yiyeceklerin çoğunu tedarik etmektedir. Daha sonraki dönemlerde anne birey de yiyecek tedarik etmeye yoğunluk göstermektedir.

Yaşam Süresi

Kel kartal yumurtaları her ne kadar düşük hayatta kalma oranına sahip olsada yetişkin bireylerin hayatta kalma oranı yüksektir. Tutsak ömür süresi 20 ila 30 yıl arasında değişen kel kartallar, doğada 15 ila 20 yıl kadar yaşadığı tahmin edilmektedir.

Koruma Statüsü

IUCN Kırmızı Listesi’ne göre Asgari endişe altındaki türler (Least-concern species) kategorisinde yer alan bu türün nesli tehlike altnda değildir.

Kaynaklar:

Haliaeetus leucocephalus | Pétur Jónsson | Flickr

ADW: Haliaeetus leucocephalus: INFORMATION (animaldiversity.org)

http://datazone.birdlife.org/species/factsheet/bald-eagle-haliaeetus-leucocephalus