Türkiye’deki Akbaba Türleri (Species of Vultures in Turkey)

Ülkemizde 4 akbaba türü yaşamaktadır. Bunlar: Kara akbaba (Aegypius monachus), Kızıl akbaba (Gyps fulvus), Küçük akbaba (Neophron percnopterus), Sakallı akbaba (Gypaetus barbatus) türleridir.

1: Kara akbaba (Aegypius monachus)

Kara akbabalar, dünyanın en büyük uçan kuşlarından biridir ve yırtıcı kuşar arasında, ondan biraz daha büyük olduğu düşünülen And kondorlarından sonra ikinci sırada gelmektedir. Bununla birlikte son veriler, kara akbabaların And kondorlarından daha büyük olabileceğini düşündürmektedir. Ancak, bu gözlem henüz geniş bir kabule sahip değildir. Dişi akbabalar genellikle erkeklerden daha ağır ve biraz daha büyüktür. Her ikisinin de geniş bir kafası ve siyah veya kahverengi tüylerle kaplı gövdeleri vardır. Gagaları siyah gözleri ise kahverengidir. Kafalarındaki tüyler vücudunun geri kalanındaki tüylerden daha küçüktür. Bacakları yetişkinlerde grimsi mavi veya beyazımsı sarıdır, ancak ergenlik döneminde bacakları ve gagaları pembedir. Bu devasa kuşlar 14 kg’a kadar çıkabilirler ancak ortalama olarak 8,17 kg ağırlığa sahiptirler. Gagalarından kuyruk tüylerinin ucuna kadar olan uzunlukları 110 ila 120 cm, kanat açıklıkları ise 2,44 m ile 2,91 m arasındadır.

Kara akbabalar, Ekim ve Kasım aylarında yılda bir kez çiftleşirler. Kuluçka Ocak ayından Nisan ayına kadar, civciv bakımı ise Ağustos ayına kadar devam eder. Genellikle her üreme mevsiminde sadece bir yumurta döllenmektedir. Son derece nadir olmakla birlikte, iki yumurta gözlemlenmiştir. Anne ve baba bireyler yumurtayı 50 ila 55 gün arasında kuluçkaya yatırmaktadır. Yumurtadan çıkan yavrular yaklaşık olarak 160 gün boyunca anne ve babaları tarafından beslenirler. Yavru bireyler uçmaya başlasalar dahi, birkaç ay daha yiyecek için yuvaya döneceklerdir. Hem erkek hem de dişi kara akbabalar 4 ila 5 yaşlarında cinsel olgunluğa ulaşmaktadır.

Kara akbabalar bir kuş için uzun bir ömre sahiptir. Genellikle vahşi doğada en az 20 yaşına kadar yaşayabilirler. Bu kadar uzun süre hayatta kalabilmeleri için hayatta kalabilecekleri geniş alanlara ve uygun besin kaynaklarına ihtiyaçları vardır. Esaret altındaki bir kara akbabanın bilinen en uzun ömrü 40 senedir.

2: Kızıl akbaba (Gyps fulvus)

3: Küçük akbaba (Neophron percnopterus)

4: Sakallı akbaba (Gypaetus barbatus)

Sakallı akbabalar, yüksek rakımlı dağlık bölgelerde yaşamaktadır. Deniz seviyesinden 300 m ile 4.500 metre yüksekliği arasında bulunurlar ancak bulunduğu rakım genellikle 2000 m üzeridir. Genellikle yırtıcıların yaşadığı mera veya çayırlara bakan yüksek noktalarda vakit geçirdiklerinden dolayı görüş açıları oldukça geniştir. Bu da başka canlılar tarafından avlanan avların kalıntılarına erişim imkanı sunmaktadır.

Sakallı akbabalıların diyetini kemikler (%85) ve leşler oluşturmaktadır. G. barbatus’un diyeti sadece kemiklerden (%85) ve leşten oluşur. Et veya deri artıkları civcivlerin diyetinin önemli bir parçası olmasına rağmen, yetişkin olduklarında kemiklerle beslenmeyi tercih ederler. Sakallı akbabalar, midelerinde 24 saatlik bir süre içinde kemikleri sindirmelerini sağlayan son derece yüksek bir asit içeriğine sahiptir. Yenilen kemikler 10 cm çapa ve 4 kg ağırlığa kadar çıkabilir. Büyük kemikler pençelerinden alınır, havada 50 ila 150 m yukarı kaldırılır ve kemiklik (ossuary) adı verilen kayalık kemik bırakma bölgelerine taşınır. Burada kırılana ve kemik iliği tüketilene kadar tekrar tekrar bırakılırlar. Sakallı akbabalar, kaplumbağalar, küçük kuşlar, dağ sıçanları ve yabani tavşanlar gibi daha küçük memeli avlarını öldürmek için benzer teknikleri kullanır. Sakallı akbabalar genellikle daha büyük toynaklıları kayalıkların kenarlarına yakın bir yerde yakalar ve kanatlarının kuvvetli vuruşuyla onları düşmeye zorlarlar.

Sakallı akbabalar genellikle sessiz yırtıcılardır. Bununla birlikte çiftleşme esnasında yüksek sesli kıkırdama sesleri çıkarırlar. Kur yapma gösterileri sırasında, sakallı akbabaların keskin, gırtlaktan gelen bir “koolik, koolik” ve cıvıl cıvıl tiz sesler çıkardıkları bilinmektedir. Ayrıca, bölge sınırlarını korumak ve eşlerini savunmak için havada diğer türlerle kovalamaca yaşayabilirler. Eski dünya akbabaları olarak kabul edilirler ve bu grubun diğer üyeleri gibi, az gelişmiş koku alma duyusuna sahiplerdir. Sakallı akbabalar, karkasları bulmak için büyük ölçüde gelişmiş görüş yeteneğine güvenirler. Tüm kuşlar gibi sakallı akbabalar da çevrelerini görsel, dokunsal, işitsel ve kimyasal uyaranlarla algılarlar.

Sakallı akbabalar 250 ila 700 km² arasında değişen son derece geniş yaşam alanlarına ve 7.500 km² büyüklüğünde yiyecek arama alanlarına sahip olduğu bilinmektedir.