Kara akbaba (Aegypius monachus)

Kara akbabalar çiftleşmek için engebeli dağlık habitatları tercih ederler, ancak sık ormanlarda, açık arazilerde ve yarı çöl alanlarda da bulunabilirler. Çok yönlü bir yırtıcı olan kara akbaba, 10 m ile 2.000 m arasında değişen yükseltilerde görülebilirler. Habitatlarının çok yönlü olması, yiyecek için uzun mesafeler katetmesi gereken bir tür için oldukça önemlidir. Kara akbabalar, üreme mevsimi boyunca yuvalarını korumak ve savunmak için yuvalarının bulunduğu alandaki ağaçlarda tünemeyi tercih ederler. Kara akbabalar yaşlı ağaçlarda tüneme eğiliminde olsalar da, kuşların tünek ağacını nasıl seçtiği hala tartışılmaktadır.

Kara akbabalar, dünyanın en büyük uçan kuşlarından biridir ve yırtıcı kuşar arasında, ondan biraz daha büyük olduğu düşünülen And kondorlarından sonra ikinci sırada gelmektedir. Bununla birlikte son veriler, kara akbabaların And kondorlarından daha büyük olabileceğini düşündürmektedir. Ancak, bu gözlem henüz geniş bir kabule sahip değildir. Dişi akbabalar genellikle erkeklerden daha ağır ve biraz daha büyüktür. Her ikisinin de geniş bir kafası ve siyah veya kahverengi tüylerle kaplı gövdeleri vardır. Gagaları siyah gözleri ise kahverengidir. Kafalarındaki tüyler vücudunun geri kalanındaki tüylerden daha küçüktür. Bacakları yetişkinlerde grimsi mavi veya beyazımsı sarıdır, ancak ergenlik döneminde bacakları ve gagaları pembedir. Bu devasa kuşlar 14 kg’a kadar çıkabilirler ancak ortalama olarak 8,17 kg ağırlığa sahiptirler. Gagalarından kuyruk tüylerinin ucuna kadar olan uzunlukları 110 ila 120 cm, kanat açıklıkları ise 2,44 m ile 2,91 m arasındadır.

Kara akbabaların çiftleşme sistemi hakkında pek bir şey bilinmemekle birlikte tek eşli oldukları bilinmektedir. Bu kuşlar bir kez eş bulduklarında hayatları boyunca birlikte kalırlar ancak başlangıçta nasıl bir eş seçtikleri bilinmiyor.

Kara akbabalar, Ekim ve Kasım aylarında yılda bir kez çiftleşirler. Kuluçka Ocak ayından Nisan ayına kadar, civciv bakımı ise Ağustos ayına kadar devam eder. Genellikle her üreme mevsiminde sadece bir yumurta döllenmektedir. Son derece nadir olmakla birlikte, iki yumurta gözlemlenmiştir. Anne ve baba bireyler yumurtayı 50 ila 55 gün arasında kuluçkaya yatırmaktadır. Yumurtadan çıkan yavrular yaklaşık olarak 160 gün boyunca anne ve babaları tarafından beslenirler. Yavru bireyler uçmaya başlasalar dahi, birkaç ay daha yiyecek için yuvaya döneceklerdir. Hem erkek hem de dişi kara akbabalar 4 ila 5 yaşlarında cinsel olgunluğa ulaşmaktadır.

Kara akbabalar bir kuş için uzun bir ömre sahiptir. Genellikle vahşi doğada en az 20 yaşına kadar yaşayabilirler. Bu kadar uzun süre hayatta kalabilmeleri için hayatta kalabilecekleri geniş alanlara ve uygun besin kaynaklarına ihtiyaçları vardır. Esaret altındaki bir kara akbabanın bilinen en uzun ömrü 40 senedir.

Kara akbabalar diğer kuşlar gibi göç etmezler. Yiyecek bulmak için çok uzak noktalara uçsalarda uyumak için her zaman yuvalarına dönerler ve yıl boyunca aynı yuvada kalırlar. Bu tür, üreme mevsiminde yuvalarını korumak ve savunmak için yuva ağaçlarının yakınında tünemeyi tercih ederler. Kara akbabalar birlikte uçar ve tünerler. Bu akbabalar baskın türlerdir, ancak diğer akbaba türlerine ve yemek isteyen diğer türlere müsamaha gösterdikleri bilinmektedir. Bu akbabalar, hayatta kalmak için koloniler oluşturur ve bu da türleri için temizlemeyi kolaylaştırmaktadır.

Yiyecek bulmak için 75 km’ye kadar uçtukları bilinmektedir. Yemekleri bitince yuvalarına geri dönerler. Ana menzilleri, yiyecek almak için uçabilecekleri her yerdir; ancak ne kadar uzağa uçarlarsa uçsunlar her zaman yuvalarına dönerler.

Bu akbabalar doğal ortamlarında leşlerle beslenirler. Başlıca besin kaynakları ölü tavşanlar, koyunlar ve toynaklılardır. Ayrıca kızıl geyik, yaban domuzu ve sığır leşleriyle beslenirler. Nadiren canlı hayvanları yerler, ancak yılanlar ve böcekler bu akbabalar tarafından öldürülmüş ve yenmiştir. Güçlü gagaları, bu akbabaların en sert eti, kasları ve tendonları bile yenilebilir parçalara ayırmasına izin verecek şekilde evrimleşmiştir.

Kara akbabalar, insanlar dışında hiçbir hayvan tarafından avlanmaz. Doğal yırtıcıları yoktur.

Kara akbabaların varlığı diğer tüler için esastır. Ana besin kaynağı karkas halindeki leşler olduğu için, genellikle ete diğer çöpçü türlerden daha çabuk ulaşırlar. Nüfuslarının azalması, diğer hayvanların kara akbabaların besinlerini tüketebilmesine meydan açmıştır. Ancak, kara akbabalar leşlerde zararlı organizmaları kendinelerine zarar vermeden sindirebilecek vücut yapısına sahiptlerdir. Nufüs azalmasının etkileri henüz görülmese de, tamamen ortadan kalkmaları feci sonuçlara yol açabilir.

İnsanlar, kara akbabalardan doğrudan faydalanmazlar; ancak bu kuşlar ekosistemin çok önemli üyeleridir. Yaşam alanlarının çoğu, bu kuşlar sayesinde temizlenmektedir. Bu sadece hijyenik bir ortam sağlamakla kalmaz, aynı zamanda diğer hayvanların potansiyel olarak insan popülasyonlarına geçebilecekleri enfeksiyonlara yakalanma şansını da azaltmaktadır.

Birçok alanda kara akbabaların neslinin tükenmesini önlemek için çalışmalar yapılsa da küresel nüfus hâlâ azalmaya devam etmektedir.

Kaynaklar:

https://animaldiversity.org/accounts/Aegypius_monachus/