Yakalı toy (Chlamydotis macqueenii)

Yakalı toy, açık arazilerde yaşama son derece adapte olmuş, sadece 3 parmaklı uzun bacaklarla karakterize edilen, toy adı verilen bir kuş ailesinin 26 türünden biridir. Yakalı toylar dahil olmak üzere birçok toy kuşu türü küresel olarak tehdit altındadır. Chlamydotis macqueenii IUCN Kırmızı Listesinde Hassas olarak sınıflandırılan)

Yakalı toylar, Arap Yarımadası’ndan Orta Asya ve Çin’e kadar uzanan geniş bir dağılım bölgesine sahiptir Orta ve doğu popülasyonları göçmendir. Güneybatı Asya ve Orta Doğu’da kışı geçirirler. Arap Yarımadası’ndaki yerleşik kuşların bulunduğu alanlar eskiden çok daha genişti ve kışlama alanları bir zamanlar Arap Körfezi’nin batı yakasına kadar uzanmaktaydı. Ancak aşırı avlanma ve diğer faktörlerden dolayı artık bu kadar geniş dağılım alanlarına sahip değiller.

Yakalı toylar genellikle yarı çöl veya çöl kenarı olarak tabir edilen kurak arazi kuşlarıdır. Kumlu otlaklar, yarı kurak çalılıklar ve taşlı ovalarda görülebilirler. Bu tür habitatlar, küçük ama belirgin farklılıklar göstermektedir. Bundan dolayı dönem dönem belli alanlarda daha yoğun olabilirler. Üreme mevsimi dışında, genellikle yonca gibi besleyici mahsullerin yetiştiği yeşil bitki örtüsü olan ve böcekleri avlayabileceği yaşam alanlarında olmaya meyillidirler.

Yakalı toylar, çöl ile uyumlu bir dış görünüme sahiptir. Bu özellikleri onları avcılara karşı avantajlı hale getirmektedir. Tabii bu durum bazı araştırmaları kötü etkilemektedir. Örneğin yakalı toylar üzerinde yapılan bir araştırmada, bazı bölgelerde dişi yakalı toyları teleskop ve dürbünlerle görmek neredeyse imkansız olduğu için sayımlar net olarak yapılamamıştır.

Mevsime ve koşullara göre değişen pek çok türde böcekleri tüketirler (Özbekistan’da yaz sonunda esas olarak karıncalar ve böcekler) ve mümkün olduğunda küçük sürüngenleri ve hatta genç kuşları avlarlar. Ayrıca, çok çeşitli çöl çalıları, yonca ve diğer ekili baklagiller de dahil olmak üzere, genellikle bitkilerin yeşil kısımlarını yerler. Tamamen susuz olarak hayatta kalabilirler ve çölde yaşam olmadığı ve yenilebilir hiçbir şeyin insan gözüyle görülmediği bir zamanda yiyecek bulabilirler. Kuşların büyüklüğü ile yılın belirli zamanlarındaki bariz yiyecek eksikliği arasındaki karşıtlık, yakalı toyun gıda mevcudiyetindeki büyük değişikliklerle başa çıkmak için oldukça adapte olduğunu göstermektedir.

Her bahar, erkekler üreme alanlarında başlarını yarı yarıya göğüs tüylerine gizleyerek koşar, mümkün olduğunca dişiyi kendine çekmeye ve çiftleşmeye çalışarak muhteşem bir gösteri sergilerler. Gösteri, çölün çok ötesinden görülebilir ve dişilerin, çocuklarına babalık yapmak için en iyi erkekleri seçtikleri düşünülür. Çiftleşmeden sonra erkek, yuvalama sürecinde artık rol oynamaz.

Dişi yakalı toylar, zemindeki yuvalarına genellikle 4-5 adet yumurta bırakırlar ve 22-23 gün boyunca kuluçkada kalırlar. Yuvayı yırtıcılara karşı, ilk olarak çölde kamufle olmalarını sağlayan dış görünüşleri ile korurlar. Yumurtladıkları yerleri oldukça özenli seçmektedirler. Bitki örtüsünü açık hedef haline gelmelerini engelleyecek şekilde seçerler.

Yakalı toy civcivleri, henüz yumurtanın içindeyken bile iletişim kurmak için çağrıları kullanarak, anneleriyle bir bağ kurarlar. Yumurtadan çıktıktan hemen sonra anneleriyle yuvadan ayrılırlar. İlk başta oldukça beceriksiz ve yavaştırlar, güçlerini geliştirmek için egzersize ihtiyaç duyarlar, ancak her geçen gün daha uzun mesafeleri yürüyebilirler. Potansiyel yiyecek kaynaklarını ayakta durabildikleri anda gagalarlar. Beşinci haftada kanatları kısa mesafelere uçmalarına izin verecek kadar büyümektedir. Anne bireyler yavrularına 2 aylık olana kadar bakmaya devam etmektedir.

Büyük boyutlarına rağmen (erkekler dişilerden biraz daha büyüktür), yakalı toylar oldukça hafiftir ve güçlü bir şekilde uçar. Göç sırasında birkaç gün içinde yüzlerce kilometre katedebilir ve çoğunlukla geceleri sabit hızlarda seyahat etmektedir.

Tüm hayvanlarda olduğu gibi, yakalı toylar, yaşamın ilk yılında en yüksek ölüm oranına sahiptir. Yetişkin olduklarında, onları öldürebilecek az sayıda doğal düşmana sahip olduklarından on yıldan çok daha uzun yaşayabilirler. Yakalı toylar, Arabistan’da yüzyıllar boyunca yiyecek için şahinlerle avlandı, ancak arazi araçlarının mevcudiyeti ve avlanmanın yaygınlaşması nedeniyle, ölüm oranları artık üreme oranlarının üzerine çıkmış durumda.

Kaynaklar:

https://www.gbif.org/species/2474863

https://www.sustainablehoubaramanagement.org/asian-houbara/

https://www.inaturalist.org/taxa/144471-Chlamydotis-macqueenii

https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?avibaseid=1BCEB0FD7CDFB06A

https://animaldiversity.org/accounts/Chlamydotis_macqueenii/classification/