Alageyik (Dama dama)
Fiziksel Özellikler
Yetişkin bir alageyik erkeği ortalama olarak 46 ila 80 kg arasındadır. Yetişkin dişiler ise ortalama 30 ila 50 kg arasında vücut ağırlığına sahiptir. Boy ve vücut uzunluğu 1.3 ila 1.75 m, kuyruk uzunluğu 15 ila 23 cm ve erkeklerin omuz yüksekliği genellikle 0,9 ila 1 m arasında değişmektedir. Dişi bireyler erkeklerden biraz daha küçüktür. Alageyiklerin ön ayakları arka ayaklarından genellikle daha kısadır. Erkek bireylerin “Adem elması” belirgindir.
Genellikle sadece erkeklerde bulunan palmat, çok noktalı boynuzlar da Alageyiği diğer tüm geyiklerden ayırır. Boynuzlar 50 ile 70 cm arasında değişmektedir. Dişi birey genellikle boynuzsuzdur.
Alageyik , herhangi bir geyik türünün en değişken tüy rengine sahiptir. Tipik olarak, tüy, vücudun dorsal yüzeyinde daha koyu ve ventral yüzeyde, göğüste ve alt bacaklarda daha açık renktedir. Yazlık montları soluk kahverengi, pürüzsüz ve ince iken kışlık kürkleri koyu kahverengi ve ağır bir astar ile daha pürüzlüdür. Alageyiklerin sırtında ve yanlarında görünür beyaz noktalar vardır, boyun kısmında daha az, baş veya bacaklarında ise hiç yoktur. Genel olarak, kürk ne kadar koyu olursa, noktalar o kadar az göze çarpar. Siyah bir şerit, enseden kuyruğun ucuna kadar dorsal olarak uzanır.
Tür Biyocoğrafyası
Alageyikler, Türkiye’de görülebilmektedir ancak ülke çapında geniş bir dağılıma sahip değildir. Türkiye dışında Avrupa, Amerika, Afrika, Avustralya gibi bölgelerde görülebilmektedir.
Fotoğraf: Joan Rigo Arnavat
Yaşam Alanları
Alageyikler, serin-nemli alanlardan sıcak-kuru alanlara kadar farklı iklimlerde yaşayabilen canlılardır. Genellikle beslendiği bitki türlerine göre bir habitatta yaşamlarını sürdürürler. Yaprak döken ve geniş yapraklı ağaçların bulunduğu ormanlarda, çayır ve çalılık alanlarda ve savanlarda görülebilmektedir.
Beslenme Alışkanlıkları
Alageyikler otlar, çimenler, çalılar, yapraklar, tomurcuklar, sürgünler ve agaç kabukları ile beslenirler. Alageyiklerin beslenme çeşitliliği mevsimle alakalıdır. En yoğun beslenme dönemleri genellikle alacakaranlık ve şafak vaktidir ancak gün boyunca aralıklarla beslenebilirler.
Üreme Bilgisi
Üreme dönemi veya azgınlık döneminde, erkekler zamanlarının çoğunu kendi bölgelerini oluşturmak için harcarlar. Bu bölgeleri oluşturmak için idrar yapabilecekleri yerlerin zeminde pençe ve boynuzlarıyla sıyrıklar oluştururlar. Buna ek olarak iniltiler ve homurtular çıkararak bölgelerini ilan ederler. Bölge kuramayan birçok bağımlı erkek, sürünün dışında kalırlar, bundan dolayı bölgeye girerlerse azgın erkek tarafından kovalanırlar.
Erkekler çiftleşme mevsimi boyunca sık sık ve şiddetle kavga ederler, ancak yaralanmalar nadirdir. Çiftleşme sırasında erkek, kızgın olup olmadığını anlamak için dişiye birçok kez yaklaşır, genital bölgelerini koklar ve yalar. Dişi tiz bir inilti ile cevap verir ve uzaklaşır. Sonunda dişi erkeğin üzerine binmesine izin verir.
Alageyik, Kuzey Yarımküre’de genellikle Eylül ve Ocak ayları arasında yaklaşık 135 günlük bir üreme mevsimine sahiptir. Döllenmenin en yüksek yüzdesi Ekim ayı sonlarında gerçekleşir. Erkekler 17 aylıkken üreme yeteneğine sahiptir, ancak yoğun olarak avlanan popülasyonlarda yaşamadıkça genellikle dört yaşına kadar üremezler. Dişiler genellikle 16 aylıkken ilk kez gebe kalırlar. Dişiler için östrus döngüsünün uzunluğu yaklaşık 24 ila 26 gündür. Dişiler poliöstürlüdür ve bir üreme mevsiminde yedi defaya kadar döngü yapabilirler, ancak genellikle ilk döngülerinde gebe kalırlar. Alageyik genellikle 33 ila 35 haftalık bir gebelik dönemi geçirir. Doğan yavru açık kahverengi kürke sahiptir. Kuzey Yarımküre’deki geyiklerin çoğu Haziran başında doğum yapar. Doğan yavruların ağırlıkları genellikle 2 ila 4 kg arasındadır. Dişi bireylerde 4-6 yaş, erkeklerde ise 5-9 yaş arasında tam boyutuna ulaşılır.
Yaşam Süresi
Alageyiklerin ortalama ömrü 20 ila 25 yıl arasındadır.
Davranış Özellikleri
Yetişkin erkekler genellikle yalnızdır. Bununla birlikte, yaz aylarının sonunda, 6 yaşından küçük bekar sürüleri oluşturabilirler ve azgınlığın başlangıcı olan sonbaharın başlarında dişi gruplarına katılmaya başlayabilirler. Azgınlığın son evresinde erkekler daha küçük bekar grupları oluştururken dişiler 7 ila 14 kişilik daha büyük gruplar halinde kalırlar. En küçük dişi sürüler, yavrulama mevsiminde bulunur.
Alageyik esas olarak gece aktiftir ve alacakaranlık ve şafak sırasında en yoğun aktivite dönemleridir. Ormanlarda utangaç ve içine kapanık bir yaşam sürerler. Genel olarak, geyikler açık alanlarda veya daha küçük gruplarda daha uyanıktır; dişiler, özellikle de yavruları varken, genellikle erkeklerden daha uyanıktır. Alageyikler üreme durumuna ve beslenme kalitesine bağlı olarak zamanlarının çoğunu beslenerek, dinlenerek ve hareket ederek geçirirler. Alageyikler, koşarken bacaklarını diğer türlerden daha yükseğe kaldırır. Dört ayağıyla havaya zıplayabilirler ve kaçarken kuyruklarını dik tutarlar.
Koruma Statüsü
Alageyik (Dama dama), Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından “Asgari endişe altındaki türler” kategorisinde listesinmiştir.
Fotoğraf: Bob Eade
İnsanlarla Etkileşimi
Alageyikler ticari et üretimi için esaret altında tutulmaktadır. Üremeleri kolay olduğu için hemen hemen tüm büyük hayvanat bahçelerinde bulunurlar. Ayrıca büyük, çitle çevrili, verimsiz çayırlarda evcil hayvan olarak yetiştirilirler.
Alageyiklerin yaşam alanlarındaki yollarda, motorlu taşıtlarla karşılaşması kimi zaman kaza ile sonuçlanmaktadır.
Kaynaklar:
https://animaldiversity.org/accounts/Dama_dama/
https://www.iucnredlist.org/species/42188/10656554
