Dikenli şeytan kertenkelesi (Moloch horridus)
Yüksek sıcak ve soğuk gibi çeşitli koşullar altında yaşayan canlılar, bu ortamlarda hayatta kalabilmek için çeşitli adaptasyonlara ihtiyaç duyarlar. Dikenli şeytan kertenkeleleri de aşırı sıcak ortamlarda yaşayan sürüngenlerdir. Bu canlılar kurak ve sıcak ortama son derece başarılı bir biçimde adapte olabilmişlerdir. Gün boyunca güneşin kavurucu sıcağına maruz kalan bu kertenkeleler, nemli hava ve topraktan derileri yoluyla suyu emebilirler.
Fotoğraf: Eduard Galoyan
Dikenli şeytan kertenkeleleri kamuflajları ve yavaş hareket etmleri sebebiyle usta avcılar tarafından bile zor fark edilirler. Sahip oldukları dikenlerin sadece avcılara karşı koruma sağladığı düşünülüyordu ancak artık dikenli yüzey dokusu sayesinde suyu vücut yüzeylerinde tutabildiği ve emebildiği de biliniyor.
Yapılan gözlemler, dikenli şeytan kertenkelelerinin vücut ısısını düzenlemek için farklı duruş teknikleri denediğini göstermektedir. Örneğin zemin rahatsız edecek sıcaklığa ulaştığında iki ayağı ile bir çalıya tutunarak zemin ile olan temasını en aza indirirler.
Dişi birey erkeklerden daha büyük vücut boyutlarına sahiptir. Dişiler 45.5 gram ağırlığında olurken erkekler 31.2 gram ağırlığındadır. Bu sürüngenlerin vücut ağırlığı yıl içerisinde büyük farklılıklar göstermektedir ve birkaç aylık bir sürede bu ağırlığın %30’unu kaybedip kazanabilirler. Dişiler yumurtlama dönemlerinde kütle kaybı yaşayabilirler. Dişi bir bireyin yumurtlama döneminde kütlesinin %40’ını bir aydan biraz fazla bir sürede kaybettiği bilinmektedir.
Fotoğraf: Matt Summerville
Yavru erkek ve dişi dikenli şeytan kertenkeleleri hemen hemen aynı boyutlarda yumurtadan çıkarlar ve yaşamlarının ilk yıllarında da bu böyle devam eder. Ancak dişi bireyler sonraki yıllarda daha hızlı büyürler ve bu büyüme 5 yaşına gelene kadar devam eder.
Avustralya’nın Büyük Kum Çölü’nün iç kesimlerinde yaşayan bu türler iki farklı dönemde aktif olmaktadır. Sonbaharda (Mart’tan Mayıs’a kadar) ve kış sonundan yaz başlarına (Ağustos’tan Aralık’a kadar) aktiftirler. Yılın en sıcak (Ocak-Şubat) ve en soğuk (Haziran-Temmuz) dönemlerinde neredeyse tamamen hareketsizdirler. Bu dönemlerde ya kendi kazdıkları yuvalara ya da çalı gibi bitkilerin altına sığınırlar.
Fotoğraf: David Nelson
Dikenli şeytan kertenkeleleri sadece karınca ile beslenirler. Yediği türlerin başında Iridomyrmex ve Crematogaster cinsi karıncalar gelmektedir. Avlayacağı karıncanın önünden geçmesini bekleyen hareketsiz bir av biçimini benimsemişlerdir.
Sırtında bulunan “sahte kafa” dahil birçok dikene sahip olan bu sürüngenler, bir avcı tarafından tehdit edildiklerinde başlarını ön ayaklarının arasına sokarak avcı tarafından yutulmayı zor hale getirirler.
Kaynaklar:
Animal Diversity Web, https://animaldiversity.org/accounts/Moloch_horridus/ ,Moloch horridus (Thorny Devil, Mountain Devil)
Martin Hingst (2015), https://www.flickr.com/photos/martin_hingst/22119197272/ ,Moloch horridus
Anna-Christin Joel, Jenice R. N. Linde (Ark.) (2021), Phylogenetic and morphological influence on habitat choice in moisture-harvesting horned lizards (Phrynosoma spp.), Ecology and Evolution
