Kuşların Yaşamlarını Olumsuz Etkileyen Faktörler

Her yıl milyonlarca kuş hayatlarını neden kaybediyor? Küçük kanatlı dostlarımızın büyük ölümcül düşmanları neler? Önü alınamayan bu tehlikeler kuşların soyunu tehlikeye mi atıyor? Bu yazımızda buna kısaca değineceğiz.

Kuşlar yaşamlarını devam ettiren her canlı gibi beslenme, üreme ve yaşamsal aktivitelerle dolu canlılardır. Ona verilen en özel yetenek de şüphesiz uçuyor olmalarıdır. Bu sebeple kısa mesafe veya uzun mesafe demeden pek çok kuşun uygun yaşam alanları içinde kanat çırptığına binlerce yıldır insanoğlu şahittir. Kimisi uygun habitat ve iklim koşulları altında yıl boyunca aynı yerde kalabilirken; kimisi de habitattaki besinlerin azalması, iklimin olumsuzlaşması gibi sebeplerle başka yerlere göç etmektedir. Tüm bu serüven içerisinde kuşlar ne yazık ki pek çok sorunla karşı karşıya kalmakta ve ne yazık ki gün geçtikçe de ölümle sonuçlanan vakaların sayısı artmaktadır.

Kuşlar için tehlike ve tehdit olan unsurları “Doğal Faktörler” ve “İnsani Faktörler” olarak ikiye ayırabiliriz.

Doğal Faktörler:

• Olumsuz Hava Koşulları
• Göç Esnasındaki Zorluklar
• Yırtıcı Hayvanların Etkileri
• Kuş Hastalıkları
• Doğal Afetler

İnsani Faktörler:

• Avcılık
• Habitat Tahribatı
• Çevre Kirliliği
• Orman Tahribatı
• Zehirlenmeler
• Yüksek Gerilim Hatları
• Cama Çarpma Olayları
• Yollar ve Havaalanları
• Barajlar, HES’ler ve Termik Santraller
• Rüzgâr Türbinleri
• Sokağa Bırakılan Hayvanlar
• Göç ve Üreme Dönemi Sorunları

Doğal Faktörler

Kuşlar, özellikle göç dönemi ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde aşırı soğuk ve aşırı sıcakla karşılaştıklarında bu durum pek çok kuşun hayatını kaybetmesine neden olmaktadır. Özellikle ilkbahar göçünde sıcak iklimlere göç eden ötücü kuşların birkaç gün süren kar ve fırtınaya yakalanmaları yüzlerce kayıpla sonuçlanmaktadır. Göç esnasında yeterli besin bulamamaları, fırtınalara yakalanıp ters rüzgârlarda yönlerini şaşırmaları çok sık görülmektedir. Binlerce kilometreyi bulan göç yolculukları esnasında denizleri, çölleri, dağları aşan kuşlar yeterli beslenme fırsatı bulamadıkları alanlarda açlık, susuzluk, yorgunluk gibi sebeplerle hayatlarını kaybetmektedirler. Ayrıca, Ada Doğanı gibi bazı yırtıcı kuşların yavrularının göç dönemi yumurtadan çıkması ile Ada Doğanının göç yorgunu kuşları kolaylıkla avlaması da bir diğer engel olarak karşımıza çıkmaktadır. Zaman zaman yaşanan doğal afetler de (kasırgalar, fırtınalar, seller, kuraklık vb.) kuşların yaşamlarında önemli sorunlar olarak yer almaktadır. Tüm bu zorlu şartlar altında keneler, bitler, parazitler de kuşların zamanla hastalanıp ölmelerine sebep olmaktadır. Ancak doğal faktörlerin tüm bu olumsuz etkilerine rağmen insani faktörler çok daha büyük olumsuz etkilere sahiptir.

İnsani Faktörler

İnsanoğlu işin içine girdiğinde yıkım daha büyük boyutlara ulaşmaktadır. Kaçak ve sınır tanımayan avcılar, gerçeğe uygun olmayan av kotaları her yıl on binlerce kuşun öldürülmesine neden olmaktadır. Ses açmak, tuzak kurmak, güme yapmak suretiyle kuşların hayatları olumsuz etkilenmektedir. Kuşların bir kısmı da yüksek gerilim hatlarına çarpmakta, elektrik akımına kapılmakta, yetersiz ışıklandırılan yüksek binalara ve camlarına çarparak hayatlarını kaybetmektedirler. Şehir içerisinde, otobüs ve tramvay duraklarının camları dahi hızla uçan pek çok kuşun çarpıp ölmesine neden olmaktadır. İnsanlar; tarla açmak, inşaat yapmak vb. gibi sebeplerden dolayı ağaçları kesmekte, sulak alanları kurutmakta ve sazlıkları yakmaktadır. Tüm bunlar kuşların doğal habitatlarını bozmakta ve yaşama şanslarını azaltmaktadır. Çevrenin kirletilmesi, tarlalarda zehirli tarımsal ilaçların kullanılması gün geçtikçe bu bölgelerde yaşayan kuş sayısını ne yazık ki azaltmaktadır. Karayolları, havaalanları kuşların yaşam alanlarını daraltmakta; araç çarpması, uçakların kuş sürüsüyle çarpışması gibi olaylar acı sonuçlara da sebep olmaktadır. Yapılan barajlar, HES’ler, termik santraller kuşların yaşam alanlarına yapıldığında kuşların yaşam alanları azalmaktadır. Ormanların tahrip edilmesi, bilinçsiz ağaç kesimi, orman yangınları ile ormanları yuva olarak kullanan binlerce kuşun ya ölmesine ya da yaşam alanlarını kaybetmesine neden olmaktadır. Göç ve üreme dönemlerindeki yoğun avcılık, kuş yumurtalarının çalınması gibi durumlar da kuşları olumsuz etkilemektedir.

Gün geçtikçe dünya çapında çevre kirliliğinde artış gözlemlenmektedir. Artan çevre kirliliği kuşların hayatlarını olumsuz etkilemektedir. Bu durumlara ek olarak, bir zamanlar evcil hayvan olarak evlerde beslenen kedi ve köpeklerin sokağa bırakılmasıyla “sokak hayvanı” gibi bir kavramın oluşturulması da birçok olumsuz etkiye sahiptir. Sahipsiz, başıboş kedi ve köpekler; parklarda, korularda, yollarda ve birçok yaşam alanında kuşların hayatlarını kaybetmesine neden olmaktadır. Yapılan araştırmalar ABD ve Kanada’da sokak kedilerinin her yıl 1 milyon 700 binden fazla kuşu öldürdüğünü ortaya koymuştur.

Avcılığın etkilerini ele aldığımız yazıya aşağıdan ulaşabilirsiniz.

Geliştirilebilir içerikler kategorisindedir. İlerleyen dönemlerde daha kapsamlı hale getirilecektir.

Kaynaklar:

Kuşları Tanıyalım, Salih Acar
Kanatlı Suikastçiler, Boyut Yayınları
Özkazanç N.K & Özay E. (2019), Göçmen Kuşları Tehdit Eden Faktörler, Bartın Üniversitesi
Kuş Araştırmaları Derneği (2006), Göçmen Kuşların Korunması İçin Eğitim ve Kamuoyu Bilinçlendirme Projesi