Türkiye’deki Baykuş Türleri ve Genel Özellikleri

Türkiye’de 10 baykuş türü bulunmaktadır. Bunlar; alaca baykuş, kukumav, balık baykuşu, Puhu, ishak kuşu, çizgili ishakkuşu, paçalı baykuş, peçeli baykuş, kır baykuşu ve kulaklı orman baykuşu türleridir.

1. Alaca baykuş (Strix aluco)

Alaca baykuşlar suya erişimi olan alanları tercih ederek yaprak döken karışık orman veya ormanlık alanlarda, ağaç içeren tarım arazilerinde, park ve bahçelerde ayrıca mezarlıklarda görülebilirler. Bazen olgun kozalaklı ormanlarda bulunsalar da, yuva yapmak için büyük deliklere sahip eski meşe ağaçları gibi geniş yapraklı ağaçları tercih ederler. Alaca baykuşlar genellikle insan yerleşimlerine yakın bölgelerde bulunurlar ayrıca kışın terk edilmiş binalarda ve kaya oyuklarında yuva yaparken görülebilmektedir.

Alaca baykuşlar orta büyüklükteki baykuş türlerindendir. Renk olarak coğrafi bölgelere göre farklılıklar göstermektedir. Örneğin bazı bölgelerde kızıl kahverengi olabilirler.

2. Kukumav (Athene noctua)

Kukumavın yaşam alanları çeşitlilik göstermektedir. Yağmur bu türün avlanma başarını azalttığı için kuru iklimlere daha adapte bir canlı olmuştur. Kukumavlar deniz seviyesinden 2600 m’ye kadar görülebilmektedir. Athene noctua ağaç ve kaya boşluklarına, uçurum yarıklarına, insan yapılarına ve hatta diğer hayvanların yuvalarına yuvasını yapıp yaşayabilirler. Açık arazilerde avlanmayı tercih ederler. Kukumavlar hem doğal hem de insan yapımı birçok farklı alanda yaşayabildikleri için insanların oldukça aşina olduğu türler arasında yerini almaktadır. Açık araziler, otlaklar, açık ormanlık alanlar, bozkırlar, yarı çöller, çöller, uçurumlar, ağaçlık olmayan dağlar ve dağ geçitleri, vadiler ve oluklar dahil olmak üzere birçok doğal, ılıman bölgede bulunurlar. Athene noctua ayrıca tarımsal peyzajlar (tarım arazileri, çayırlar, meralar, meyve bahçeleri) ve kentsel ve banliyö habitatları (köyler ve kentsel binalar) dahil olmak üzere antropojenik habitatlarla güçlü bir şekilde ilişkilidir.

Kukumavlar, insanlara zararlı olan canlı popülasyonları kontrol ederek birçok böcek ve küçük memeli ile beslenmektedir. Kukumav da dahil olmak üzere Avrupa’daki bazı baykuş popülasyonlarında çarpıcı bir düşüş oldu. Kukumav, halk tarafından iyi bilindiği, önemli sayıda bulunduğu, araştırılması kolay olduğu ve koruma eylemlerine hızla tepki verdiği için kırsal yaşam alanlarındaki baykuş düşüşlerini incelemek için kullanılmaya elverişli bir canlıdır. 

3. Balık baykuşu (Ketupa zeylonensis)

Baykuşlar yuva yapmayan kuş türlerinden olduğundan dolayı barınacağı yerler konusunda biraz fırsatçı canlılardır. Sıklıkla yaşadığı bölgedeki büyük ağaçların gölgelik kesimlerinde başka kuşlar tarafından inşa edilmiş olan yuvalarda ya da ağaçların oyuklarında barınırlar.

Balık baykuşu (Bubo zeylonensis), baykuşgiller (Strigidae) ailesinin üyesidir. 48-58 cm boy uzunluğuna, 120-140 cm kanat açılığına yaklaşık 1100-1310 gram vücut ağırlığına sahip iri bir baykuş türüdür. Bu türler aynı zamanda iri sarı gözlere, uzun ve kıvrık bir gagaya sahiptir.

Balık baykuşları her ne kadar gececil bir tür olsa da bazı bireylerin gündüz vakitlerinde, özellikle sisli havalarda avlandığı bilinmektedir. Balık baykuşları, akan sularda avlanmayı tercih eden alaca baykuşlara nispeten yavaş ve durgun sularda avlanmayı tercih ederler.

4. Puhu (Bubo bubo)

5. İshak kuşu (Otus scops)

İshak kuşları gececildir ve en aktif oldukları dönem gün batımından gece yarısına kadar olan zaman dilimidir. Yaşadıkları alana bir avcı girdiğinde yüksek çıkartarak birbirlerini uyarırlar. Dişi bireylerin çıkardığı ses erkek bireylere göre daha yüksek tondadır. İshak baykuşlarının görünümü bir ağaç kabuğunu andırmaktadır. Bu sayede gündüzleri kendilerini bir ağacın gövdesinde kamufle edebilirler.

İshak kuşları tipik olarak yalnız yaşamayı tercih ederler. Üreme mevsimi boyunca tek eşli olsalar da nadiren çok eşlilik görülmektedir. Çiftleştikten sonra iki bireyde bölgelerini karşılıklı ses çıkartarak savunurlar. Yumurtlama ve kuluçka dönemi mayıs sonundan temmuz başına kadar, yavru bakımı ise temmuz ve ağustos ayına kadar devem etmektedir. İshak kuşları eski ağaçların ve binaların oyuklarına yuva yapmaktadır.

İshak baykuşları doğal ortamda yaklaşık olarak 5-6 yıl kadar yaşayabilmektedir. Esaret altında ise 12 yıl yaşayabildikleri bilinmektedir.

6. Çizgili ishakkuşu (Otus brucei)

7. Paçalı baykuş (Aegolius funereus)

8. Peçeli baykuş (Tyto alba)

Peçeli baykuşlar, fareler, tarla fareleri, sivri fareler, sıçanlar, misk sıçanları, tavşanlar ve küçük memelilerle beslenen gece avcılarıdır. Küçük kuşları da avlayabilirler. Peçeli baykuşlar gün batımından sonra yalnız avlanmaya başlar. Düşük ışıkta son derece hassas görüş kabiliyetleri vardır. Bununla birlikte, tamamen karanlıkta avlanırken, baykuş avını yakalamak için keskin işitme duyusuna güvenir.

Peçeli baykuşlar yaygın olarak tek eşlidir, ancak birkaç çok eşlilik raporu vardır. Çiftler tipik olarak her iki birey de yaşadığı sürece birlikte kalmaktadır.

Peçeli baykuşlar yalnız veya çiftler halinde bulunur. Gececidirler ve gün boyunca ağaç oyuklarında, uçurum yarıklarında, nehir kenarlarında, ahırlarda, yuva kutularında, kilise kulelerinde ve diğer insan yapımı yapılarda tünerler.

Peçeli baykuşlar, avladıkları memeli ve kuş türlerinin popülasyonlarını sınırlar. Ayrıca onları avlayan türler için yiyecek görevi görürler. Peçeli baykuşlar birçok parazite ev sahipliği yapar. Yavrulara genellikle dipteran Carnus hemapterus ile musallat olur. Ayrıca birkaç protozoon kan ve bağırsak parazitine ve iki bit türüne de ev sahipliği yaparlar.

9. Kır baykuşu (Asio flammeus)

10. Kulaklı orman baykuşu (Asio otus)

Uzun ve dik kulak benzeri tüyleriyle (kulak tutamı) dikkat çeken kulaklı orman baykuşları genellikle küçük kemirgenlerle kışları ise küçük kuşlarla beslenmektedir. Kulaklı orman baykuşkarı, yoğun bitki örtüsünün yanı sıra 2000 m yüksekliğe kadar olan açık orman ve çalılık arazilerde görülebildiği gibi küçük ağaçlık alanlarda, barınaklarda, tarım arazilerinde ve bataklık çevrelerinde de görülebilirler.

Tek eşli oldukları bilinen kulaklı orman baykuşlarda zaman zaman çok eşli bireyler de gözlemlenmektedir. Kış aylarında bir araya gelen çiftler şubat ile temmuz arasında üreme gerçekleştirirler. Erkek bireyler üreme döneminin başlarında (Ocak ayı gibi) dişileri etkilemek için ötüşler ve dişinin görebileceği alanlarda zikzak çizerek uçuşlar yaparlar.