Metrelerce Süzebilen Memeli: Sunda Uçan Lemuru (Galeopterus variegatus)

Sunda uçan lemurları Güneydoğu Asya’da bulunur. Malay Yarımadası ve çevresindeki adaları içeren bir bölge olan Sundaland ve çevresindeki adalara özgü bir canlı türüdür.

Sunda uçan lemurları, tüm yaşamlarını tropikal yağmur ormanlarında ağaç tepelerinde geçirirler. Ayrıca yaylalarda da bulunabilirler ve tahribata uğramış orman kenarlarına ve tarlalara kolayca adapte olabilirler.

Sunda uçan lemurlarının küçük kafaları, büyük ve öne bakan gözleri, geniş kaşları ve küçük kulakları vardır. Kısa ve kalın burunları varken yüzlerinde belirgin bıyık yoktur. Sunda uçan lemurlarının kürkü yoğun ve beneklidir. Alt taraf soluk renge sahipken sırt kürkü beyaz, gri, siyah veya kırmızı renkte olabilir. Filipinli uçan lemurların aksine, Sunda uçan lemurları, bir ağaçtaki likene benzeyen ve kamuflaja yardımcı olan koyu renkli lekelere sahiptir. Sunda uçan lemurları uçamazken, patagium (uçma zarı veya derisi) adı verilen bir deri zarı havada süzülmelerine izin verir. Bu zar, uzuvlar boyunca boyundan parmaklara, ayak parmaklarına ve kuyruğa kadar uzanır. Patagium tamamen kıllı bir yapıya sahiptir. Süzülme sırasında patagium, yan zardaki bir ekstansör kas yardımıyla yaklaşık 70 cm’ye kadar uzayabilir. Sunda uçan lemurlarının, perdeli ayakları ve kıvrık pençeleri olan benzer boyutta dört bacağı vardır. Sunda uçan lemurlar 0,9 ila 2 kg ağırlığındadır ve 17,5 ila 27 cm kuyruk uzunluğuna, 33 ila 42 cm vücut uzunluğuna sahiptir.

Sunda uçan lemurlarının etoburların dişlerine benzeyen 34 diş vardır. Cynocephalidae ailesinin uçan lemurları, süzme veya tımarlama için kullanılabilen benzersiz tarak biçiminde alt kesici dişlere sahiptir. Bu kesici dişler, diş başına 20 adede kadar tırnak içermektedir. Memelilerin çoğunun kesici dişleri tek köklü iken, Sunda uçan lemurların ikinci kesici dişleri çift köklüdür. Üst kesici dişler çenenin yan taraflarında yer aldığından dolayı üst çenenin ön kısmı dişsizdir.

Sunda uçan lemurların üreme sistemleri ve flörtleşmeleri hakkında çok az şey bilinmektedir. Sunda uçan lemurları yıl boyunca çiftleşebilirler. Yaklaşık 60 günlük bir gebelik döneminden sonra, dişi Sunda uçan lemuru tek bir yavru doğurmaktadır. Nadirende olsa ikiz yavru doğurabilirler. Yavrular gelişmemiş olarak dünyaya gelir ve yaklaşık 35 gram ağırlığındadır. Sütten kesilme altı aylıkken gerçekleşir ve yetişkinliğe ancak üç yaşında ulaşılırlar. Anne doğumdan kısa bir süre sonra tekrar çiftleşebilir ve bir dişinin emzirirken hamile kalması mümkündür.

Anne, yavrularını korumak ve ısıtmak için patagiumunu bir kese halinde katlayabilir. Genç Sunda uçan lemurları sütten kesilinceye kadar anneye bağımlıdır. Yavrular, anne ağaçtan ağaca kayarken kese içinde değilse annenin alt tarafına yapışır.

Sunda uçan lemurların ömrü hakkında çok az bilgi mevcuttur, ancak Cynocephalidae ailesinin bilinen en eski esir uçan lemuru 17,5 yaşına ulaştığı bilinmektedir.

Sunda uçan lemurları çoğunlukla gececidir. Gün boyunca ağaçlardaki deliklerde veya ağaçların yoğun yeşilliklerinde uyurlar. Dört ayağıyla dalların altını veya bir ağacın gövdesini kavrarlar. Tehdit edildiğinde, bu tür ya ağaçta daha yükseklere tırmanır ya da hareket etmeyi tamamen bırakır. Sunda uçan lemurları kesinlikle ağaçsıdır ve orman zemininde oldukça çaresizdir. Yükseklikte çok az kayıpla 100 m’nin üzerinde süzülme yeteneğine sahiptirler. Sunda uçan lemurlar tek başlarına ya da küçük ve birbirine bağlı gruplar halinde yaşayabilirler.

Farklı bireylerin yaşam alanları büyük ölçüde örtüşse de, Sunda uçan lemurların yaşadıkları alanlar arasındaki mesafeler hakkında pek bir şey bilinmemektedir. Singapur’un koruma altındaki ormanlarında, iki hektar başına bir Sunda uçan lemuru düştüğü tahmin edilmektedir.

Sunda uçan lemurların çoğu yalnız olduğundan, bireyler arasındaki iletişim hakkında çok az şey bilinmektedir. Bölgesel davranışla ilgili bilgiler sınırlı olsa da, kendilerine ait uyuma ve yiyecek arama bölgeleri olabilir.

Sunda uçan lemurlar kesinlikle otçuldur. Meyveler, çiçekler, tomurcuklar, genç yapraklar, nektar ve özsu gibi yumuşak bitki kısımlarıyla beslenirler. Tarak biçiminde olan alt kesici dişlerini, ağaçların kabuğunu kazımak veya meyve ve çiçekleri süzmek için kullandığı düşünülmektedir.

Sunda uçan lemurlar meyve ve çiçekleri tükettiklerinden, çiçek tozlaşmasının yanı sıra tohum dağılımına da yardımcı olmaktadırlar.

Sunda uçan lemurlar bazen etleri ve derileri için avlanırlar. Primatlara en yakın yaşayan akraba olan Sunda uçan lemurların genomu evrimsel olarak aydınlatıcı olabilir.

Sunda uçan lemurları, bozulmuş ve parçalanmış ormanlara ve tarlalara iyi uyum sağladıkları için meyve mahsulleri için zararlı olarak kabul edilirler.

Sunda uçan lemurlar, bozulmuş ormanlara oldukça uyumlu olsalar da, ağaç kesilmesinden kaynaklanan habitat kaybı ve yerli ormanların çiftlik arazisine dönüştürülmesi nedeniyle sayıları azalmaktadır. Bununla birlikte, Sunda uçan lemurlar, IUCN Kırmızı Listesi tarafından düşük yok olma riski altında kabul edilmektedir.

Kaynaklar:

https://animaldiversity.org/accounts/Galeopterus_variegates/