Yelpaze Kanatlılar (Strepsiptera )
Strepsiptera, genellikle “yelpaze kanatlı” parazitoitler olarak adlandırılan olağandışı morfolojiye sahip tuhaf böceklerdir. Küçük bir holometabol böcekler takımıdır, dağılımları kozmopolittir (bir aile hariç) ve sucullar dışında böceklerin yaşadığı tüm habitatlarda bulunurlar. Yelpaze kanatlılar 5’i soyu tükenmiş 15 aileden oluşmaktadır. Strepsiptera, Insecta’nın 7 takımına ve 35 aileye ait Apterygota, Exopterygota ve Endopterygota gibi geniş bir konukçu yelpazesini kapsayan parazit canlılardır. Konaklar arasında Blattodea, Diptera, Hemiptera, Hymenoptera, Mantodea, Orthoptera ve Zygentoma gibi takımlardaki canlılar bulunmaktadır.
Tüm türler, larva evrelerinin üçü için de zorunlu endoparazitoidlerdir. Holometabolan böcekler içinde, strepsipteranlar cinsiyetler arasındaki dramatik farklılıkların klasik bir örneğini sunar. Erkekler, büyük ahududu benzeri gözleri, flabellate antenleri, kısaltılmış ön kanatları ve büyük arka kanatları ile yetişkin olarak serbest yaşarlar. Mengenillidae’de hem erkekler hem de dişiler konakçıdan dışarıdan pupa yapmak için ortaya çıkarken, Mengenillidae’nin serbest yaşayan yetişkin dişileri kanatsızdır. Stylopidia’da endoparazitizm, erkeklerde pupa evreleri boyunca devam ederken, dişiler neoteniktir ve ekstrüde sefalotoraks dışında ve hatta hareketli birinci-instar planidia üretimine kadar konakçıda olgunluğa kadar kalıcı olarak gömülü kalır. Yeni bir konukçuya girişte, konukçu arayan planidia, apodöz larva haline gelmektedir.
Strepsiptera olağandışı genetik özellikler gösterir: en küçük böcek genomlarından birine (108 Mbp) sahiptirler, ancak bir dizi benzersiz ve olağandışı uzun eklemelerle ilişkili daha büyük 18S ribozomal DNA dizilerinden birine sahiptirler ayrıca atalardan kalma bir böcek mitokondriyal genomunu bozan iki transfer RNA translokasyonuna sahiptirler. Hem mitokondriyal DNA hem de nükleer ribozomal DNA, Strepsiptera’nın erken tarihinde önemli bir moleküler evrim patlaması geçirmiştir. Strepsiptera’nın ilk moleküler filogenisi, iki alt takıma sahip dokuz aile olduğunu ortaya çıkardı: bazal Mengenillidia ve türetilmiş Stylopidia. Moleküler çalışmalar, Strepsiptera ile Coleoptera’yı birleştiren bir bağlantıyı desteklemektedir.
Strepsiptera’nın yaşam döngüsü, parazitlediği konakçı ile senkronizedir. Tanımlanan türlerin çoğu kısa ömürlü erkeklerdir ve tuzaklara yakalanmıştır. Endoparazitik dişi Stylopidia, konakçılarıyla birlikte bulunur. Mümkün olduğunda, konak kayıtları veritabanında sağlanır, ancak genellikle serbest yaşayan erkekler için kaydedilmez. Bir ailede, Myrmecolacidae, erkek ve dişiler sadece farklı cinslerden değil, farklı ailelerden de konakçıları parazitler: erkekler karıncaları (Hymenoptera: Formicidae) ve dişiler çekirgeleri (Orthoptera: Tettigoniidae) ve mantidleri (Mantodea: Mantidae) parazitleştirir. Bu durumda, cinsiyetler sadece moleküler karakterizasyon ile eşleştirilebilir.
Strepsiptera, Birmanya, Baltık, Fushun ve Dominik kehribarlarından, Messel ve Geiseltal’in Eosen sıkıştırmalarından ve Green River Formasyonu’ndaki şeylden tanımlanmıştır. Öncelikle küçük boyutları, münzevi doğası ve serbest yaşayan yetişkin erkeğin son derece kısa ömrü nedeniyle, bu böcek düzeninin biyolojik çeşitliliği hakkında henüz keşfedilecek çok şey vardır.
Kaynaklar:
https://strepsiptera.aphia.org/
http://tolweb.org/Strepsiptera/8222
http://www.marinespecies.org/news.php?p=show&id=8821
