Tyrannosaurus rex: Zorba Kertenkelelerin Kralı
Yeryüzünde geçmişte yüzlerce hatta binlerce farklı türde dinozor yaşamış ve 66 milyon yıl önce bir göktaşının dünyaya çarpması sonucunda nesilleri tamamen yok olmuştur. Nesli tükenen bu devasa boyutlardaki canlılar düşünüldüğünde herkesin ilk aklına gelen türlerdan biri Tyrannosaurus rex’dir. Tyrannosaurus rex’in bilimsel adı, Yunancada zorba kertenkele anlamına gelen “tyrannosaurus” kelimesi ile Latince’de kral anlamına gelen “rex” kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Bu canlılar yaygın olarak T.rex olarak telafuz edilmektedir.
Fotoğraf: AMNH
T.rex’in Keşfediliş Hikayesi
İlk T.rex fosili 1902 yılında Montana’da Hell Creek Formasyonu’nda fosil avcısı Barnum Brown tarafından keşfedilmiştir. Bu ilk fosil keşfinin ardından altı yıl sonra neredeyse eksiksiz bir t.rex fosili Colorado yakınlarındaki Big Dry Creek nehrinde bulundu.
T.rex fosili keşfedildikten sonra 3 Aralık 1905 tarihinde The New York Times’da duyuruldu. Bu duyuruda fosilin yaşının 8 milyon olduğu söylense de Los Angeles Times fosilin 3 milyon yaşında olduğunu duyurdu. İlk keşif yıllarında yaşının gerçek değeri bilinmese de günümüzde 69 ila 66 milyon yıl önce yaşadığı herkes tarafından bilinmektedir.
1915 yılında Amerika Doğa Tarihi Müzesi tarafından sergilenen T.rex fosilinin ayaklarına ait kemikler henüz keşfedilmiş değildi. Fosilin sergilenmesi için başka bir etobur dinozor türü olan Allosaurus’un ayakları referans alınmış ve elle şekillendirilmişti. Her ne kadar tahmini bir şekillendirme olsada T.rex’in gerçek ayak parmaklarının biraz daha ince olması dışında son derece yakın bir sonuç elde edildi.
Günümüze kadar keşfedilen T.rex fosillerinin birçoğunda yaralanma izlerine rastlanmıştır. Müzelerde sergilenen bazı T.rex’lerin yaşadıkları dönemlerde kaburga kemiklerinin kırılıp iyileştiği veya boynun göğüs kafesi ile birleştiği bölgede kaynaşmış iki omur bulunması onlarca örnekten yalnızca birkaçıdır.
T.rex Hangi Bölgelerde Yaşadı?
T.rex geçmişte yalnızca küçük bir ada kıtası olan Laramidia’da varlıklarını sürdürmüşlerdir. Günümüzde Kuzey Batı Amerika’ya denk gelen bu bölge, Kretase döneminde batı iç deniz yolu ile ikiye ayrılmıştır. Kuzey Amerika’nın batıdaki yarısı Laramidia, doğudaki diğer yarısına ise Appalachia olarak adlandırılmaktadır.
T.rex’in Fiziksel Özellikleri ve Tanımı
T.rex yaklaşık 1.5 metre uzunluğunda devasa bir kafatasına, 1,2 metre uzunluğunda güçlü çenelere ve köklerden itibaren 30 santimlik uzun dişlere sahip canlılardır. Yerden yüksekliği 4 metre olan bu canlılar kafadan kuyruk ucuna kadar 12,3 metre uzunluğu ile bilinen en büyük etçil dinozor türlerinden biridir. Güçlü bacaklara ve ağır kafasını dengelemek için uzun bir kuyruğa sahip olan bu canlıların yetişkinleri yaklaşık olarak 8 ton ağırlığındadır.
Bu devasa boyutlara rağmen kısa kollarıyla nam salmış olan T.rex’ler, vücutlarına oranla büyük bir kafaya sahiptir. Eğer uzun bir kuyruğu olmasaydı bu boyutlarda bir kafatasına sahip canlının koşarken veya avlanırken büyük sorunlar yaşayacağı aşikardır. Evrimsel yolculuğu içerisinde kolların da dengeleyici bir unsur olarak kısa kalması gerektiği düşünülmektedir.
Fotoğraf: D. Finnin / AMNH
Tarihte Kaç T.rex Yaşadı?
Bu sorunun cevabını günümüzde yaşamını devam ettiren bir canlı türü için bile söylemek zorken nesli milyonlarca yıl önce tükenmiş olan bir dinozor için söylemek kat be kat daha zordur. Ancak bu konularda yapılmış bazı araştırmalar mevcut. Dünyada yaşamını devam ettirdiği 2 milyon yıl boyunca toplam 2,5 milyar T.rex yaşadığı hesaplanıldı. T.rex fosilleri baz alınarak yapılan hesaplamada Kuzey Amerika’da her 100 bin km2’ye bir birey düştüğünü tahmin edilmektedir. Bu da 20.000 yetiştik T.rex’in aynı anda dünyada yaşadığı anlamına gelmektedir.
T.rex Hakkında Merak Edilenler Sorulara Kısa Cevaplar
İlk T.rex Fosili Ne Zaman Keşfedildi?
İlk T.rex fosili 1902 yılında keşfedilmiştir.
İlk T.rex Fosili Nerede Keşfedildi?
İlk T.rex fosili 1902 yılında Montana’da Hell Creek Formasyonu’nda keşfedilmiştir.
T.rex’e İsmini Kim Verdi?
1902 yılında keşfedilen bu dinozor türünün ismi, keşif gezilerini gerçekleştiren müzenin başkanı olan Henry Fairfield Osbom tarafından Tyrannosaurus rex olarak verilmiştir.
T.rex Ne Anlama Gelmektedir?
Tyrannosaurus Rex isminin kısaltması olan T.rex, zorba kertenkelelerin kralı anlamına gelmektedir.
T.rex Kaç Yıl Yaşayabilir?
Bir T.rex’in yaklaşık olarak 28 yıl yaşadığı düşünülmektedir.
T.rex Hangi Yıllar Arasında Yaşadı?
T.rex, günümüzden 68 milyon ila 66 milyon yıl önce yaşamışlardır.
T.rexler Kaç Milyon Yıl Boyunca Yaşadı?
T.rexler yeryüzünde yaklaşık olarak 3 milyon yıl yaşamışlardır.
Kaynaklar:
Tyrannosaurus rex, American Natural History Museum, https://www.amnh.org/exhibitions/permanent/saurischian-dinosaurs/tyrannosaurus-rex
EVEN ONE OF THE BEST KNOWN DINOSAURS HAS KEPT SOME SECRETS. HERE IS WHAT PALAEONTOLOGISTS MOST WANT TO KNOW ABOUT THE FAMOUS TYRANT, Brian Switek, Oct. 24, 2013, Nature (Vol. 502, Issue 74
How many T. rexes were there? Billions, Karina Shah, https://www.newscientist.com/article/2274755-around-2-5-billion-tyrannosaurus-rex-ever-walked-the-earth/, 15 April 2021
Tyrannosaurus rex, Jayson Kowinsky, https://www.fossilguy.com/gallery/vert/dinosaur/tyrannosaurus/tyrannosaurus.htm, Fossilguy
TYPES OF TYRANNOSAUR DINOSAURS, Jayson Kowinsky, https://www.fossilguy.com/gallery/vert/dinosaur/tyrannosaurus/tyrannosaur-dinosaurs, Fossilguy
