En Büyük Tilki Türü: Kızıl tilki (Vulpes vulpes)

Köpekgiller ailesinin en bilindik türlerinden biri olan kızıl tilkiler, şehir ortamlarında sık sık görülen yabani türler arasında yerini alan memelilerdir. Farklı yaşam koşullarına ayak uydurabilen bir tür olması hasebiyle insanların yaşam alanları yakınlarında sıkça görülebilen bu canlılar, çiftlik hayvanları veya insanların gıda artıkları ile beslenebilirler.

Fiziksel Özellikler ve Tanım

Kızıl tilkilerin kulak arkalarında, bacaklarının ön yüzeylerinde ve kuyruklarının alt kısımlarında siyah, uç kısmında ise beyaz kıllar bulunmakla birlikte genel olarak üst kısmı kızıl-kahverengi-turuncu ve sarımsı alt kısmı ise beyaz kıllarla kaplı bir kürke sahiptirler. Şişkin ve nispeten uzun kıllı kuyrukları yaklaşık olarak 30 ila 55 santim arasında değişmektedir. Yerden 3 ila 14 kg arasında değişen vücut ağılığına sahiptirler. Erkek bireyler dişilerden nispeten büyük olma eğilimindedirler. Vücut kütlesi yaşadığı coğrafyanın enlemine göre bir miktar değişim göstermektedir. (Bergman Kuralı’na göre canlılar kuzey kesimlerde daha büyük olma eğilimindedir.)

Tür Biyocoğrafyası ve Popülasyon Bilgisi

Kızıl tilkiler Kuzey Amerika, Avrasya ve Kuzey Afrika’nın bazı bölgelerinde görülebilmektedir. Türkiye’nin tüm bölgelerinde görülebilen kızıl tilkiler, en geniş yaşam alanına sahip tilki türlerinin başında gelmektedir.

Yaşam Alanları

Kızıl tilkiler; tarım arazilerinde, ormanlarda ve açık ormanlık arazilerde, insan yaşam alanları yakınlarında, çayırlık arazilerde ve çöllerde olmak üzere çok farklı alanlarda yaşamayı tercih ederler.

Takson Bilgisi ve Sınıflandırma

Kızıl tilkiler köpekgiller ailesinin dünya çapında en yaygın dağılıma sahip türlerinden biridir.

Alem	Hayvanlar Alemi (Animalia)
Şube	Omurgalılar (Vertebrata)
Sınıf	Memeliler (Mammalia)
Takım	Etçiller (Carnivora)
Aile	Köpekgiller (Canidae)
Cins	Vulpes
Tür	Vulpes vulpes

Davranış Özellikleri

Kızıl tilkilerde gruplar eşit sayıda dişi ve erkeklerden oluşmakla birlikte 10 yetişkin bireye kadar görülebilen kalabalıklar oluşturabilirler ancak kızıl tilkilerin orman içlerinde ve açık arazilerde tek başlarına dolaştıkları sıklıkla görülmektedir. Kızıl tilkiler günde ortalama 0,5 kilo ila 1 kilo arasında besin tüketirler.

Bolca kemirgen tüketen kızıl tilkiler onları avlarken karakteristik bazı davranışlar sergilemektedir. Fare veya sıçan gibi bir kemirgeni fark ettiğinde hareketsiz bir biçimde durarak onu dinliyor ve saldıracağı anda yükseğe doğru sıçrayarak iki ön ayağı ile hareketsiz kalması için üzerine bastırıyor ve yakalıyor.

Beslenme Alışkanlıkları

Kızıl tilkiler fare ve sıçan gibi kemirgenleri, yaban tavşanlarını ve bunlara ek olarak yerde yuva yapan kuşları sıklıkla avlarlar.

İnsanlarla Etkileşimi

Tilkiler yaşadıkları kimi coğraflarda insanlarla oldukça iç içe yaşayan canlılar olarak bilinmekte olsa da genellikle çiftlik ve kümes hayvanlarına zarar vererek ekonomik zarar veren yırtıcı tür olarak kabul edilmektedir.

Özellikle köy gibi daha kırsal bölgelerdeki kümeslerde bulunan tavuk, hindi ve ördek gibi canlılara saldırması, hayvan sahipleri tarafından öldürülmesine sebep olabilmektedir.

Aç kaldıkları dönemlerde piknik ve kamp alanlarında, yerleşim bölgeleri yakınlarında görülebilen kızıl tilkiler, otoyolları sıkça kullanan canlılar arasındadır. Otoyollardaki araç hareketliliğinden kızıl tilkiler olumsuz etkilenmektedir. Karşıdan karşıya geçmek isteryen kızıl tilkiler, kimi zaman araç altında kalarak yaralanmakta veya hayatını kaybetmektedir.

Ekosistemdeki Rolü

Kızıl tilkiler, fare ve sıçan gibi kemirgenlerle beslendiklerinden dolayı hastalık yayma ihtimali olan canlı türlerinin kontrolünde pay sahibidirler.

Kızıl tilkiler, Sarcoptes scabiei‘nin neden olduğu Sarkoptik Uyuz’un en önemli konakçlarından biridir. Uyuza neden olan akarın kazma hareketi nedeniyle konakçılarda deride tahriş veya kalınlaşma, egzema ve saçkıran gibi etkiler sıklıkla görülmektedir. Sarkoptik uyuza yakalanan kızıl tilki gibi türlerde ölüm, ortalama olarak 2 ila 4 ay içerisinde gerçekleşmektedir. 1970’lerin ortasında başlayan sarkoptik uyuz salgını 1986 yılına gelindiğinde Norveç ve İsveç’teki kızıl tilki popülasyonunda ciddi bir düşüşe neden olmuştur. Kızıl tilki popülasyonundaki bu düşüş yaban tavşanı ve orman tavuğu gibi küçük av hayvanları popülasyonlarında geçici artışlara neden olmuştur.

Yaşam Süresi

Kızıl tilkiler doğal yaşam alanlarında 3-4 yıl gibi kısa bir süre hayatta kalabilseler de esaret altında 12-13 yıla kadar hayatta kalabilirler.

Koruma Statüsü

Kızıl tilkiler çok farklı coğrafyalarda yaşamakla birlikte kentsel yaşamlara rahat uyum sağlayabilen bir memeli olduğundan ötürü nesilleri tehlike altında değildir.

Kaynaklar:

• The range of the mange: Spatiotemporal patterns of sarcoptic mange in red foxes (Vulpes vulpes) as revealed by camera trapping Carricondo-Sanchez D, Odden M, Linnell JDC, Odden J (2017) The range of the mange: Spatiotemporal patterns of sarcoptic mange in red foxes (Vulpes vulpes) as revealed by camera trapping. PLOS ONE 12(4): e0176200. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0176200
• The effect of a natural reduction of red fox Vulpes vulpes on small game hunting bags in Norway Christian A. Smedshaug, Vidar Selås, Svein Erik Lund, Geir A. Sonerud First published: 01 September 1999 https://doi.org/10.2981/wlb.1999.020
• Jackowiak, M., Gryz, J., Jasińska, K. et al. Colonization of Warsaw by the red fox Vulpes vulpes in the years 1976–2019. Sci Rep 11, 13931 (2021). https://doi.org/10.1038/s41598-021-92844-2
• Fox, D. 2007. “Vulpes vulpes” (On-line), Animal Diversity Web. Accessed November 18, 2023 at https://animaldiversity.org/accounts/Vulpes_vulpes/