Yaban kedisi (Felis silvestris)

Tanım ve Fiziksel Özellikler

Yaban kedileri dişi bireyleri ortalama olarak 2,7 ila 4 kg arasıda olurken erkek bireyler 4 ila 5 kg arasında değişmektedir. Ancak yabani kedilerin vücut ağırlıkları yıl içerisinde büyük farklılıklar gözlemlenebilir. Evcil kedilere boyut olarak benzerdir, ancak aşırı beslenmenin sonucu olarak ev kedilerinden çok daha ağır olabilirler. Gövde uzunluğu genellikle 50 ila 75 cm olurken kuyruk uzunlupu 20 ila 35 cm arasında değişmektedir. Yaban kedileri genellikle gür kuyrukları olan gri-kahverengidir ve tüm vücutları üzerinde siyah çizgi desenleri vardır. Kürkleri kısa ve yumuşaktır. Renkleri tekir bir evcil kedininkine benzemektedir ve bu görünümüyle ormanlık alanlarda zor fark edilmektedir.

Yaban kedilerinin ön patilerinin her birinde beş parmak bulunurken arka patisinde yalnızca dört parmak bulunmaktadır. Kediler tırnaklarını kullanmadığı anlarda patinin içerisine gizleyebilecek şekilde patilere sahiptir. Yaban kedilerinin dişleri etobur türler için son derece gelişmiştir. Üst dişleri düz, alt dişleri kavisli olduğundan dolayı yiyeceği eti kesmek için kullanışlıdır. Yaban kedilerinin eti ezmek için dişleri olmadığından dolayı besinleri dilimleyerek yerler. Dillerinde papilla adı verilen küçük ve kavisli çıkıntılar bulunmaktadır. Bunlar etleri kemiklerden temizlemek ve yalamak için kullanılmaktadır. Yaban kedilerinin bıyıkları olmasına rağmen kirpikleri bulunmamaktadır. Gözlerini hasara ve kurumaya karşı koruyan bir iç göz kapağına sahiptirler.

Tür Biyocoğrafyası

Yabani kediler, kıta Avrupası, güneybatı Asya ve Afrika’nın savan bölgelerinde bulunmaktadır. Felis silvestris’in üç alt türden oluştuğu kabul edilmektedir. Bunlar; Felis silvestris lybica (Afrika yaban kedileri), Felis silvestris silvestris (Avrupa yaban kedileri) ve Felis silvestris ornata (Asya yaban kedileri) ‘dır. Afrika yaban kedileri, Afrika ve Arap Yarımadası boyunca uygun habitatlarda bulunabilirler. Avrupa vahşi kediler Britanya Adaları’nın çoğunda, Avrupa ve batı Rusya’da bulunabilirler. Asya yaban kedileri Orta Doğu, güney Rusya, batı Çin ve batı Hindistan’da bulunabilirler.

Yaşam Alanları

Afrika yaban kedileri, Afrika’da çok çeşitli habitatlarda bulunabilirler. Sadece tropikal yağmur ormanlarında bulunmazlar. Çöl bölgelerinde, dağlık alanlar ve su yolları yaşam alanlarının sınırlarını oluşturur.

Asya vahşi kedileri öncelikle çalılık çöllerinde bulunurlar, ancak çok çeşitli habitatlarda da bulunabilirler. Alp ve bozkır otlaklarında bulunmazlar ve dağılımlarının kuzey sınırı kar derinliği ile belirlenebilir. Dağlarda 3000 m’ye kadar bulunabilirler ve genellikle su kaynaklarına yakın bölgelerde bulunurlar.

Avrupa vahşi kedileri öncelikle yaprak döken ormanlarda bulunmaktadır. İğne yapraklı ormanlarda da bulunabilirler, ancak bunlar marjinal habitatlar olabilir. Kuzey dağılımlarında kar derinliği ile sınırlıdırlar ve tipik olarak düşük insan nüfusunun olduğu bölgelerde bulunurlar. Avrupa yaban kedileri, kışın kar derinliğinin 20 cm’den fazla olduğu bölgelerde 100 günden fazla kalamazlar. Otlatmanın baskın tarım biçimi olduğu ve bu nedenle arazi kullanımının yoğun olmadığı, insan egemen alanlarda bulunabilirler.

Beslenme Alışkanlıkları

Çoğu kedi türünde olduğu gibi yabani kediler de fare ve sıçanlar gibi küçük kemirgenlerle beslenirler. Yabani tavşanlar bazı bölgelerde tercih edilen av olabilmektedir. Kemirgenler dışında avlanılabilecek türler arasında; kuşlar, genç toynaklılar, sürüngenler, amfibiler, büyük böcekler, örümcekler ve yumurtalar bulunmaktadır. Avrupa yaban kedilerinin leş yediği kaydedilmiştir ancak bu durum Afrika ve Asya yaban kedilerinde nadir olarak rapor edilmiştir.

Üreme Bilgisi

Yabani kedilerde üreme yerel iklime bağlı olarak yılın farklı zamanlarında gerçekleşmektedir. Avrupa yaban kedilerinde (F. s. silvestris) üreme kış sonlarında (Ocak-Mart), doğumlar ilkbaharda (genellikle Mayıs ayında) gerçekleşir. Asya yaban kedilerinde (F. s. notatus) neredeyse yıl boyunca üreme gerçekleşme kaydedilmiştir. Afrika yaban kedikerinde (F. s. libyca) Eylül’dan Mart ayına kadar üreme kaydedilmiştir. Dişi bireylerde hamilelik 56 ila 68 gün arasında sürmektedir. Dişi bireyler 10 ila 11 aylıkken erkek bireyler ise 9 ila 22 aylıkken cinsel olgunluğa ulaşırlar.

Yeni doğan yavruların gözleri yapalıdır ve yürüyemezler. 4 ila 12 hafta boyunca anneleri tarafından yuvalarında bakılırlar. 10 günlükken gözleri açılır ve 30 gün boyunca emzirilirler. Anneleriyle birlikte 4 ila 10 ay arasında kalırlar. Genellikle 5 aylıkken avlanma ve hayatta kalma becerilerini edinmeye başlarlar. Baba bireylerde yavru bakımı görülmez.

Yaşam Süresi

Yaban kedileri vahşi doğada 15 yıla kadar yaşayabilirler ancak çoğu yaban kedisi doğumunun ardından gelen birkaç yılda yaşamlarını yitirirler.

Davranış Özellikleri

Yabani kediler ve evcil muadiller genellikle geceleri alacakaranlıkta ve şafakta aktiftir, ancak gündüzleri de özellikle insan rahatsızlığının az olduğu bölgelerde aktifdirler. Özellikle Asya yaban kedileri genellikle gün boyunca aktiftir. Yabani kediler genellikle geceleri av aramak için geniş çapta mesafe katederler. Bir Avrupa yaban kedisinin bir gecede 10 km yol katettiği bilinmektedir.

Yabani kediler öncelikle yalnız hayvanlardır ve evcil muadilleri daha sosyal canlılardır. Yabani evcil kediler de genellikle yalnızdır ancak çöplük gibi besin laynaklarının bulunduğu alanlarda küçük koloniler oluşturabilirler.

Koruma Statüsü

Afrika ve Asya vahşi kedileri, yaşam alanları boyunca oldukça yaygın olmaya devam etse de, habitat tahribatı uygun habitatların kaybına neden olmaya devam ediyor.

Avrupa yaban kedileri, doğal yaşam alanları kritik bir tehlike altındadır. 19. ve 20. yüzyıllarda av hayvanları ve evcil hayvanlar için bir tehlike olarak kabul edildikleri için batı ve orta Avrupa’da büyük ölçüde yok edildiler. Habitat kaybı nedeniyle tehdit altında olmaya devam ediyorlar, ancak popülasyonlar eski yaşam alanlarının büyük bölümünde iyileşme göstermektedir. Avrupa yaban kedilerine yönelik diğer tehditler arasında nüfus izolasyonu, otomobil çarpmasından kaynaklanan ölümler ve evcil kedilerden bulaşan hastalıklara karşı savunmasızlık sayılabilir.

Tüm yaban kedisi popülasyonlarına, özellikle de Avrupa yaban kedilerine yönelik ana tehdit, evcil formlarla hibridizasyonun (üremelerin) devam etmesidir. Hibridizasyon, vahşi formların genetik saflığının azalmasına neden olur. Bazı araştırmacılar, genetik olarak saf Avrupa vahşi kedilerinin, kapsamlı hibridizasyon sonucunda neslinin tükendiğini öne sürmektedir.

Ekosistemdeki Rolü

Yaban kedileri, kemirgenlerin ve diğer küçük memeli popülasyonlarının kontrolünde önemli rol oynamaktadır. Muhtemelen bu durum yaban kedilerinin evcilleştirilmesinde rol oynamıştır.

İnsanlarla Etkileşimi

Yabani kediler, doğal ekosistemlerin önemli üyeleridir. Yaşam alanları boyunca küçük memeli popülasyonlarını kontrol etmede etkilidirler.

Yabani kedilerin insanlar üzerinde genellikle çok az olumsuz etkisi vardır veya hiç yoktur.

Kaynaklar:

https://animaldiversity.org/accounts/Felis_silvestris/

https://www.flickr.com/photos/160120174@N04/46723339094