En Zeki Goril: Koko

Birçok insanın hayallerini süsleyen bir şeydir hayvanlarla konuşabilmek. Hatta birçoğumuz düşünmüşüzdür “Acaba hayvanlar ne düşünüyorlar? Birbirleri ile nasıl anlaşıyorlar? İnsanlarla konuşabilseler ne söylerdiler?” ve daha nicesi gibi soruları. Ancak şu unutulmamalıdır. İnsanların konuşma algısı ile hayvanların birbiri ile konuşma “iletişim” algısı birbirinden oldukça farklıdır. İnsanoğlu yaşamın tüm alanlarında derdini konuşarak ayrıntılı bir biçimde anlatabilirken, hayvanlar daha çok beslenme, çiftleşme ve tehdit çağrılarının yanı sıra bazı kur davranışlarını sergilerken birbirleri ile iletişim kurarlar. Bu yüzden hayvanlar arasındaki durumu konuşmadan ziyade iletişim olarak nitelendirmek daha doğru olacaktır.

Yüzyıllardır hayvanlar üzerinde gerek tıp, gerek biyoloji gerek de askeri amaçlar için deneyler yapılmaktadır. Bunların bir kısmı vicdanı oldukça yaralayıcı deneyler olsa da bir kısmı ahlaki değerler çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Bu deney hayvanlarına meyve sineklerini, sıçanları, fareleri, gorilleri ve maymunları örnek gösterebiliriz. Bu deneyler sayesinde ilaç ve aşı gibi alanlarda birçok yeni buluşlar yapılmıştır.

Maymunlar ve goriller üzerinde yapılan deneylerin insanlar için ayrı bir önemi bulunmaktadır. Çünkü insanoğlu evrim şemasında bir sineğe nazaran bir goril veya maymun ile çok daha yakından ilişkilidir. Hatta goriller üzerine yapılan bazı araştırmalar onlarında tıpkı insanlar gibi kuzen, hala, dede benzeri akrabalık ilişkileri olduğunu ve aile yapısına benzer topluluklar oluşturduğunu göstermektedir.

Hayvan deneylerinde bir goril vardır ki diğer tüm deney hayvanlarından daha fazla ilgi toplamayı başarabilmiştir. Goril Koko Amerikan işaret dilinde 2000’den fazla işareti anlayabilen, 1000’den fazla işareti ise gösterme yeteneğine sahip tek hayvan olarak adını tarihe yazdırmıştır.

Goril Koko’nun Biyografisi

Goril Koko, 4 Temmuz 1971 tarihinde San Francisco Hayvanat Bahçesi’nde dünyaya gelmiştir. Koko hayatının ilk yıllarında çok zor bir çocukluk dönemi geçirdi. O dönem hayvanat bahçesinde doğan 50. tutsak goril olan Koko, ciddi bir şekilde hastalandı ve bir bakıcı tarafından bakılmak zorunda kalındı. Daha sonra annesinin yanına bırakılan Koko’yu annesi reddedince Stanford’da psikoloji alanında genç bir yüksek lisans öğrencisi olan Penny Patterson, birkaç yıllığına bakmayı kabul etti. Gerekli izinler alındıktan sonra Koko, Stanford Üniversitesi’nde gelişim psikolojisi alanındaki doktora tezinin odak noktası haline geldi ve işaret dili öğretilmesine izin verildi. Koko, aldığı eğitimin sonucunda 1000’den fazla işareti anlatabilen ve 2000’den fazla işareti anlayabilen bir hayvan haline gelmiştir. Bu sayılarla insan olmayan türler arasında anlama becerisi en yüksek hayvan olmuştur.

İlerleyen yaşına rağmen oldukça sağlıklı görünen Goril Koko, 18 Haziran 2018 tarihinde doğal nedenlerden dolayı 46 yaşında hayatını kaybetti.

Koko, İşaret Dili ve Bilim Dünyası

Penny, Koko ile ilk tanıştığında yıllarca süren duygusal bağ kuracağını tahmin etmiyor. Hayvanlarla iletişim kurmak isteyerek büyüyen Penny için Koko ile tanışmak hayatında bir dönüm noktası olmuştu. Penny ile Koko’nun bu başarısı onları literatüre altın harflerle yazdırmış ve hayvanlarını sınırlarını aşabileceğine dair ümitleri yeşertmiştir.

Koko işaret dili öğretiminin yanı sıra bir dizi teste tabii tutulmuştur. 19 yaşındayken kendisine yapılan ayna deneyi testini geçen Koko, bilin dünyasını şaşkınlığa uğratmıştır. Aynaya baktığında kendini tanıyabildiği ve aynadaki yansımanın başka bir gorile ait olmadığını fark edebilmiştir. Koko’nun anıları hakkında konuşabildiği, geçmiş anılarını hatırlayabildiği de iddia edilmektedir.

Koko’nun yapabildikleri ile zeka seviyesi üzerindeki meraklı soruları da beraberinde getirmiştir. 1972-77 yılları arasında Koko’nun IQ’sunu ölçmek üzere bir takım testler yapılmış ve bu testler neticesinde 70 ila 90 arasında IQ değerine sahip olduğu belirtilmiştir. Koko bu değerlerle engelli bir insandan daha fazla, sağlıklı bir bebekle eşdeğer düzeyde IQ değerine sahiptir.

Koko Üzerindeki Şüpheler

Koko için söylelenler tüm akademisyenleri aynı şekilde heyecanlandırmamıştı. Bazı akademisyenler gorilin duygularını tarif ettiğini söylemenin kesin olarak mümkün olmadığını ileri sürmüştür.

Kokonun matematik problemlerini çözdüğü fikrine karşın da daha önceden Hans isimli bir atı (Matematik problemlerini çözdüğü söylenen akıllı at” örnek göstererek Koko’nun da tıpkı Hans gibi verilerinin aldatmaca olabileceğini düşünülmektedir.

Koko üzerinde yapılan IQ testleri sonuçlarına göre yapılan söylemler Penny tarafından kabul görmedi. Goriller ile insanların farklı şekilde olgunlaştığı, yaşadığı olaylara karşı farklı tepkiler verdiği için insanlarla mukayesinin doğru olmadığını bundan dolayı da testler üzerinden yapılan yorumların gerçeği yansıtmayabileceğini düşünüyordu.

Tüm bu aksi iddialara rağmen verilerde aldatmaca olduğu kanıtlanamadı. Koko’nun koruyucuları ve destekçileri bu iddiaları kabul etmediler. Daha önce psikolojik tepkilerin yalnızca insanlar tarafından sergilenebileceğini, bundan dolayı Koko ile ilgili söylelenlere inanmakta zorlandıkları için bu tarz iddiaların ortaya atıldığını söylediler.

Kaynaklar:

• Koko, https://www.koko.org/about/gorilla-koko/
• Kullanal görseller Gorilla vakfı tarafından kaydedilmiştir. http://www.koko.org adresini daha fazla görsel için ziyaret edebilirsiniz.