Kuş gözlemciliği nedir? Nasıl yapılır? Kuş Gözlemi İçin Ne Tür Ekipmanlar Gerekir?

Kuşların doğal yaşam alanlarında gerçekleştirdiği tüm yaşamsal aktiviteleri gözlemleme uğraşına kuş gözlemi, bu aktiviteyi gerçekleştiren kişiye ise kuş gözlemcisi denmektedir. Yaşamsal aktivitelere avlanma, barınma, beslenme ve üreme faaliyetlerini örnek gösterebiliriz.

Kuş Gözlemi İçin Ne Tür Ekipmanlar Gerekir?

Kuş gözlemi yapmak için bazı ekipmanlara ihtiyaç duyarız. Bu ekipmanların başında dürbün, teleskop ve fotoğraf makinesi gelmektedir ancak hiçbir ekipmana sahip olmadan da çıplak gözle kuş gözlemi yapılabilir. Dürbün ve teleskop kuş gözlemi için en çok kullanılan ekipmanların başında gelmektedir. Bu ekipmanlar sayesinde çıplak gözle göremeyeceğimiz birçok kuş türünü rahatlıkla görebiliriz.

Dürbün veya fotoğraf makineleri bir teleskoba oranla daha dar alanlar için tercih edilmektedir. Örneğin küçük bir çalılık alanda karşınıza çıkan hareketli bir kamışbülbülünü bir teleskopla gözlemleyebilmeniz çok zor olacaktır.

Gözlem Defterini Nasıl Oluşturmalıyız? Neden Önemlidir?

Gözlem defterine ilk olarak gözlem yapılan tarihi ve gözlem alanını not almalıyız. Bu iki bilgiye ek olarak havanın durumu, sıcaklık değerleri ve gözlem saati gibi ayrıntılı verileri girmek gözlemin bilimsel niteliğini arttıracaktır.

Gözlemlediğiniz türlerin sayılarını parantez içinde tür isimlerininiz sonunda belirtmelisiniz. Bu sayede gözlem alanında bazı türlerin mevsimlere göre popülasyonunu belirleyebilir ve geçmiş yıllardaki gözlem notlarınızı incelediğinizde alanın durumu hakkında fikir sahibi olabilirsiniz.

Burada belki de en önemli hususlardan bir tanesi kafanızda oluşturabileceğiniz bir taslak gözlemdir. Örneğin sırasıyla gözlem günü, gözleme başlangıç saati, havanın sıcaklığı gibi bilgileri gözleme başlarken belirtip gözlemleyeceğiniz türleri bir liste halinde bu verilerin altına yazarak başlayabilirsiniz.

Şu unutulmamalıdır ki gözlem sırasında gördüğünüz tüm türleri tanımlayamayabilirsiniz. Bu da şüpheye düşüp iki belki daha fazla tür arasında kalabileceğiniz anlamına gelmektedir. Çünkü ülkemizde birbirine çok benzeyen hatta el ile incelenmeden ayırt etmenin neredeyse imkansız olduğu birçok tür bulunmaktadır. Örneğin gözlem sırasında bir çıvgın ile söğütbülbülünü her zaman ayırt edemeyebilirsiniz. Bu gibi durumlarda türlerin hangi mevsimlerde ülkemizde olduğunu, kış ve yaz formu arasında ne gibi farklılıkların görülebileceği, üreme dönemlerinde hangi fiziksel değişiklilikleri geçirdiği gibi ayırt edebilmenize olanak sağlayacak bilgileri biliyor olmanız büyük fayda sağlayacaktır. Bundan dolayı kalıcı bir gözlem defteri tutarak her mevsimde karşılaştığınız türlerle ilgili gözlemlerinizi eksiksiz girerek kendinize ait veri tabanı oluşturabilirsiniz.

Gözlem defteri oluştururken dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise daha önceden görebileceğiniz türler hakkında araştırma yapmaktır. Türler hakkında araştırma yapmak hem gözlem defterinizi daha gerçekçi bilgilerle doldurmanızı hem de ilerleyen dönemlerde yazdıklarınıza güvenmenizi sağlayacaktır.

Son olarak bir gözlemci daha sonradan baktığında kafa karışıklığı yaratmayacak şekilde not tutmalıdır. Örneğin tanımlayamadığınız bir kuşun yanına ünlem (!) ya da soru işareti (?) koyarak bu türle ilgili belirsizliği belirtebilirsiniz. Gözlem esnasında gördüğünüz türleri sayamadıysanız (X) şeklinde belirtebilirsiniz. Bu gibi işaretler kuş gözlemcileri tarafından sıkça kullanılmaktadır.

Gözlem Alanlarını Hangi Kriterlere Göre Seçmeliyiz?

Gözlem yapılacak alanların seçilmesinde en önemli kriter kuşların yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştirmeye uygun olması. Bundan dolayı ormanlar, çalılık alanlar, açık araziler, göller, nehirler ve denizler kuş gözlemi için uygun alanlar arasındadır.

Bu alanlara ek olarak park ve bahçeler de kuş gözlemi için tercih edilebilir. Yani bir gözlemcinin gözlem yapabilmesi için uzak noktalara gitmesi şart değildir. Aynı zamanda bir pencere veya balkondan dışarıya bakarak da kuş gözlemi yapılabilir.

Kuş Gözlemi Sırasında Hangi Davranışlardan Kaçınmalıyız?

Kuş gözlemine başlamadan önce o alanda gözlemci olarak bulunduğumuzun farkında olmalıyız. Alan içerisinde yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştiren canlı türlerine saygı duymalı ve onları rahatsız edecek her türlü davranıştan kaçınmalıyız.

Rahatsız edecek davranışların başında ses çıkartmak gelmektedir. Ses çıkarttığınız taktirde kuşlar rahatsız olacak ve alandan uzaklaşacaktır. Bu da gözlemlediğiniz tür sayısının önemli ölçüde azaltacaktır.

• Arazide kişisel çöpler bırakılmamalıdır.
• Ağaç, dal ve çalı gibi doğanın parçası olan bitkilere zarar verilmemelidir.
• Kuşların hareket etmesi ve bulunduğu çalı gibi kapalı alanlardan çıkması için taş veya sopa gibi materyaller atılmamalıdır.
• Kuşların üreme dönemlerinde onları görebilmek için telefon ve hoparlör gibi elektronik aletlerden ses açılmamalıdır.
• Gruplar halinde yapılan gözlemlerde grup içerisinde gürültü düzeyinde konuşmalar yapılmamalıdır.
• Sulak alan gözlemlerinde kuşları korkutacak derece onlara yaklaşılmamalıdır.

Daha İyi Bir Kuş Gözlemcisi Olmak İçin Neler Yapmalıyız?

İyi bir kuş gözlemcisi olmak için kuşlar hakkında sürekli bir araştırmanın içerisinde olmak gerekiyor. Sürekli karşılaşabileceğiniz türler hakkında bilgi edinilmesi kuş türlerini öğrenmenin ilk adımıdır. Örneğin bahçenizde bir büyük baştan kara ve ağaç serçesini sürekli görüyorsanız ilk olarak bu türleri araştırmaya odaklanmalısınız. Gözlem tecrübeniz arttıkça daha farklı türleri görüp araştırmalarına devam edebilirsiniz.

Kuş türleri ile ilgili araştırmalarınızda kuşlarla alakalı genel bilgileri en azından genel kültür düzeyinde bilinmesinde fayda vardır. Çünkü iyi bir kuş gözlemcisi çevresindeki insanlara bir kuş türünü birkaç dakika anlatabilecek bilgi düzeyinde olabilmeli hatta bir gruba gözlem için liderlik yapabilmelidir.

Alacakaranlıkta yapılan gözlemlerde bazı kuş türlerini yalnızca silüet halinde görebilirsiniz. İyi bir kuş gözlemcisi gri balıkçık ile balaban arasındaki farkı silüetten ayırt edebilmeli olası türleri zihninde canlandırabilmelidir.

İyi bir kuş gözlemcisi kuşları sesi ile de ayırt edebilmelidir. Bunu her kuş gözlemcisinden beklemek doğru olmamakla birlikte azami ölçüde olması gerekmektedir. Kuş türlerinin çoğunu sesten ayırt etmek bir kuş gözlemcisinin ulaşabileceği en yüksek seviyedir.

Kertik Atmak Ne Anlama Geliyor?

Hemen hemen tüm yaban hayatı fotoğrafçıları yeni bir tür gördüğünde veya fotoğrafladığında “kertik attım” ifadesini kullanmaktadır. Ancak sinek ve arı gibi tür sayısı fazla olan canlılar için bu ifade pek kullanılmamaktadır. Daha çok kuş, kelebek ve memeliler için kullanılan bu ifade “yeni tür çektim/gördüm” anlamında gelmektedir.

Türkiye’de Kaç Kuş Türü Görülmüştür?

Türkiye’de bu yazının yayına alınma tarihi itibariyle 497 kuş türü kayıt altına alınmıştır. Bu sayı her geçen yıl birkaç tür artmaktadır. Ancak bu türler içerisinde rastlantısal olarak ülkemizde bir veya iki kez görülen türler yer aldığından dolayı 497 kuş türünün tamamı her yıl ülkemizde görülememektedir. Tahmini olarak 400 ila 420 arasındaki kuş türü her yıl ülkemizde görülebilir.

Bir Kuş Gözlemcisi Gözlem Boyunca Kaç Tür Görebilir?

Gözlemde görülebilen kuş türü sayısı gözlemcinin tecrübesi ve alandaki tür popülasyonuyla yakından ilişkilidir. Yeni başlayan bir kuş gözlemcisi bir alanda 20-30 kuş türünü görebilirken aynı alanda profesyonel bir kuş gözlemcisi 70 ila 100 arasında kuş türü görebilir. Mevsim, hava durumu, göç rotasına yakınlık, alanın kuşların yaşam standartlarına uygunluğu gibi faktörler de bu sayıyı etkileyen faktörler arasındadır.