Kuşlar Dünyayı Nasıl Görüyor?

Ultraviyole görüşü sayesinde kuşlar dünyayı bizlerden çok daha farklı görmektedir.

1970’lerin bailarında bir araştırmacı, kuşların ultraviyole (UV) ışığı görebildiğini tesadüfen keşfetmişti. Bu bulgu ilginç kabul edilse de çok fazla önem verilmedi. Auburn Üniversitesi kuşbilimci ve Bird Coloration kitabının yazaro Geoffrey Hill, Bilim insanlarının kuşların Dünya’yı görüşü ile insanların Dünya’yı görüşü arasında bir fark olmaması varsayımları oldukça doğaldı diyor. Sonuçta hem kuşlar hem de insanlar gündüzleri aktif bir hayat yaşıyorlar. Bu yüzden hiç kimse kuşların Dünya’yı farklı olarak görebileceğini hayal etmemişti diyerek ekliyor.

Ancak sonraki yıllarda kuşların Dünya’yı nasıl gördüğü üzerine düzenli olarak birçok test yapılmıştır. Bu testler beklenmedik bir şeyi ortaya çıkardı: Sadece güvercinler değil birçok kuş türü UV ışığını görebiliyormuş. Gerçekten de, baykuşlar gibi gece uçan kuşlar dışında, çoğu kuşun gözleri muhtemelen ultraviyole ışığa, bizim görünür ışık dediğimiz şeye göre daha duyarlıdır. Bilim adamları ayrıca birçok kuşun UV ışığını yansıtan tüylere sahip olduğunu öğrendi. Drake Üniversitesi biyoloğu Muir Eaton, bu keşifler “eski sorulara yeni yanıtlar olabileceğini anlamamızı sağladı” diyor. Kuşlar, örneğin eş seçmek, yiyecek bulmak ve yırtıcıları aramak için görüşlerine güvenirler. Eaton, “Kuşların tam olarak bizim gördüğümüzü gördüğünü varsayarsanız, kuş davranışını anlamak için yanlış bir çerçeveye sahip olabilirsiniz” diyor.

Gizli Sinyaller?

Kuşların nasıl eş seçtiklerini bir düşünelim. Wisconsin-Milwaukee Üniversitesi’nden Peter Dunn, “Kuşlar ve UV ile ilgili ilk çalışmalar ortaya çıktıktan sonra insanlar, ‘Belki de eş seçimi çalışmaları geçerli değildir çünkü tüy renklerini çıplak gözle değerlendirdiniz’ demeye başladı” diyor.

Son 30 yılda, bir dizi çalışma, eş seçiminin ve diğer kuş davranışlarının, insanların göremediği gizli görsel sinyallerle şekillenebileceğine dair ilgi çekici görüşü test etti. Bir yüzey tarafından yansıtılan veya emilen ışığı hassas bir şekilde ölçen spektrofotometre adı verilen bir cihaz sayesinde bilim adamları bir kuş gibi göremeselerde, en azından kuşların gördüklerini nicelleştirmelerine olanak sağladı. Teknolojinin daha erişilebilir olmasıyla bu tür testler daha yapılabilir hale geldi.

Başlangıçta, birçok araştırmacı spektrofotometrelerini, eşleri çekmek için gösterişli tüyler kullanmayan kuşlara çevirdi. Örneğin, İsveçli bilim insanlarından oluşan bir ekip, bülbülün Avrupalı bir akrabası olan mavi gerdanı inceledi. Erkeklerin başlarının tepesinde, UV ışığını güçlü bir şekilde yansıtan bir tüy parçası olduğunu keşfettiler.

Eş Seçimi

Mavi gerdanlar bu alanda yalnız değil. 2005’te Eaton, 139 ötücü kuş türünün tüylerini spektrofotometre kullanarak inceledi. Bilim adamları daha önce tüm ötürücü kuş türlerinin yüzde 70’i işe birlikte bu kuşları cinsel olarak tek renkli (erkeklerin ve dişilerin dışarıdan bakıldığında tüylerinin farksız) olarak sınıflandırsalar da Eaton’ın incelediği türlerin yüzde 90’ı cinsel açıdan çift renkli çıktı. Kuşlar tarafından renklerin (ultraviyole dahil) ayırt edilmesi ve UV ışık tüylerin yoğunluğunu yansıtır. Eaton, kuşların dişi ve erkekleri birbirinden kolayca ayırt edebilecek kadar farklı göründüğünü belirtiyor.

Bu bulgular bazı araştırmacıları, kuşların UV görüntüsünün birincil rolünün eş seçmek olduğunu düşünmeye sevk etti. Gerçekten de, laboratuvar testlerinde, Anderson ve meslektaşları, dişi mavi gerdanların en parlak “görünmez” taçlara sahip erkekleri şiddetle tercih ettiğini keşfettiler. Bu insanların görmediği UV yansıtan tüylerin işlevlerinin en önemli kanıtlarından biri

Ancak zamanla bilim adamları, mavi gerdanların kuralın istisnası olduğu sonucuna vardılar. Çok az sayıda kuş türü, eşleri cezbetmek ve seçmek için yalnızca UV ışığını kullanmaktadır. Dunn, “Genel olarak, ultraviyole yansıması, insanların zaten görebildiği kuş tüyü renk modellerini güçlendirir” diyor. Çalışma konuları arasında, “sarı boğazlı ötleğen dişileri daha renkli parlak erkekleri tercih ediyor, ancak yalnızca UV yansıması nedeniyle değil. Genel olarak tüylerin parlaklığı daha fazla. ”

Yuva Parazitlerinde UV Yeteneğinin Etkisi

Peki kuşlar UV görüş yeteneklerini nasıl kullanıyor? Bilim adamları şaşırtıcı sayıda yolla öneriyorlar. Örneğin, ötücü kuşların çoğu yuva parazitleri tarafından rahatsız edilmektedir. Guguk kuşları ve kahverengi başlı çoban kuşu gibi kuş türleri yumurtalarını başka yuvaya bırakır ve yavru bakımının zor işini isteksizce evlat edinen ebeveyn kuşların üstlenmesini sağlar. Bazı potansiyel konakların, insan gözüyle kendilerine benzeyen yumurtaları tanıyabildiği ve reddedebildiği ortaya çıktı. Kuşlar, insanların görebildiği renkler yerine UV sinyallerine tepki veriyor olabilir mi?

Şimdiye kadarki kanıtlar düşündürücü ama sonuçsuz. Çek Cumhuriyeti’nde 2007’de yapılan bir çalışmada, ötücü ardıç kuşları, araştırmacıların mükemmel taklitler olarak tasarladıkları deneysel yumurtaları reddetti. Bilim adamlarının yumurtalarının, pamukçuk yumurtalarından farklı bir UV yansımasına sahip olduğu ortaya çıktı. Ancak, inek kuşları tarafından parazitlenen 11 tür üzerinde yapılan bir araştırmada, hiçbir korelasyon bulunamadı: Bazı türler, UV eşleşmesi olan yumurtaları kabul etti; bazıları ise onları reddetti.

Aç Civcivlerden Gelen Sinyaller

Bilim adamları ayrıca UV sinyallerinin yumurtadan çıktıktan sonra bir rol oynayıp oynamadığını araştırıyorlar. Çalışkan ebeveyn kuşları düşünün, tırtılları bir yuva dolusu aç civcivlere götürsün. Hangi civciv önce beslenir? Bazı türlerde, ebeveynler bir yavrunun büyüklüğüne veya ne kadar yüksek sesle ve enerjik bir şekilde yalvardığına işaret eder. Ancak renk de bir faktördür – açıklığın (ağız kenarı) veya başın parlaklığı, bir ebeveyni yiyeceği vermeye teşvik ediyor gibi görünmektedir. Bazı araştırmacılar UV renginin bu etkiyi artırabileceğini öne sürüyorlar.

Örneğin, yumurtadan yeni çıkmış gökkuzgunların alınlarında UV ışığını yansıtan bir çıplak deri parçası vardır. Ebeveynleri, kırkayak ve diğer besinleri dağıtırken belirli bir zorlukla karşı karşıya kalırlar. Yumurtadan ilk çıkan civcivler daha büyüktür ve daha sonra yumurtadan çıkan civcivlerden daha fazla yiyeceğe ihtiyaç duyarlar. 2011 yılında yapılan bir araştırmada araştırmacılar, daha ağır civcivlerin en az UV-yansıtıcı alın bölgelerine sahip olma eğiliminde olduğunu belirttiler; daha hafif civcivlerin daha yansıtıcı alınları vardı. Bu farkın, ebeveynlerin en çok kimi besleyeceklerine karar vermelerine yardımcı olup olmadığını test etmek için bilim adamları, bazı civcivlerin alnına güneş kremi benzeri bir losyon, diğerlerine ise bir kontrol losyonu sürdüler. Engelleyiciye sahip civcivler, engellenmemiş yuva arkadaşlarından daha az kilo aldılar; bu, beslenme durumlarını UV sinyalleriyle tanıtamadıklarında daha az yiyecek aldıklarını açıkça gösteriyor.

Yiyecek Bulmada UV’nin Etkisi

Ebeveyn kuşlar, yiyecek bulmaya gittiklerinde de UV sinyallerine güvenebilirler. Güveler ve kelebekler de dahil olmak üzere birçok böcek, UV ışığını güçlü bir şekilde yansıtan vücut kaplamalarına sahiptir. Birçok tohum da yansıtıcıdır ve meyveler olgunlaştıkça oldukça yansıtıcı mumsu bir kaplama geliştirir. Öte yandan, çoğu yeşil yaprak UV ışığını yansıtmaz. Bu nedenle, kırmızı bir dut yeşil bir yaprağın karşısında insan gözüne oldukça görünür görünse bile, kuşlar için bu kontrast daha da artar.

Hill, “Kuşların ultraviyole ışığında gördükleri keşiften elde edilecek en büyük şeyin, bazı yırtıcı kuşların avlarını nasıl bulduklarını anlamamız olduğunu düşünüyorum” diyor. Örneğin, bir telefon telinin üzerine tünemiş bir kerkenezin çok aşağıda bir alanı incelediğini hayal edin. “Bir yırtıcı kuşun nasıl doyduğunu hep merak etmişimdir” diyor. “Sonuçta, çimenli bir alanda 20 kez yürüyebilir ve asla fare göremezsiniz.”

Ama bunun nedeni kuşların gördüklerini görmememizdir. Sıradan kerkenezlerin en önemli avlarından biri olan çayır tarla faresinin, uzun otların arasındaki izlerini işaretlemek için idrar fışkırtarak kullanan küçük bir köpek gibi davrandığı ortaya çıktı. Yaklaşık 15 yıl önce, Turku Üniversitesi’nden Finli araştırmacılar, tarla faresi idrarının UV ışığını yansıttığını keşfettiler – açık alanlarda süzülen kerkenezler bunu açıkça görebilir. Hill, “Yırtıcı yırtıcıların hayvana giden yolu takip edebildiğini fark ettiğinizde, bu çok daha mantıklı” diyor.

Gerçekten öyle. İnsanlar uzun zamandır bir kuş gibi uçmanın nasıl bir şey olduğunu merak etse de, özellikle biyologlar için daha ilginç olan soru şu olabilir: Bir kuş gibi görmek nasıl olurdu?

Kuşlar ve UV Işığı: Gözlerin Varlığı

Kuşlar ultraviyole (UV) ışığı nasıl algılar? Bu soruyu cevaplamak için kuş gözünün yapısını anlamalısınız. İnsan retinasında üç çeşit koni hücresi (renk görüşü için kullanılan reseptörler) vardır: kırmızı, yeşil ve mavi. Buna karşılık, gün boyunca aktif olan kuşların, özellikle UV dalga boylarına duyarlı olanlar da dahil olmak üzere dört türü vardır. Bir fark daha var: Kuşlarda, her bir koni hücresi, insan hücrelerinde bulunmayan küçük bir damla renkli yağ içerir. Yağ damlası, bir kamera merceğindeki bir filtre gibi çalışır. Sonuç olarak, kuşlar sadece UV ışığı görmekle kalmaz, aynı zamanda iki benzer renk arasındaki farkları tespit etmede insanlardan çok daha iyidirler.

UV görüşlü bir kuşa dünya nasıl görünür? Auburn Üniversitesi kuş bilimci Geoffrey Hill, “Hayal edemeyiz” diyor. Kuşlar insanlardan daha fazla renk algılayabildiğinden, sahneler daha çeşitli görünebilir. Ve zaten insan gözü için parlak olan renkler, eğer UV yansıması ile güçlendirilirse, muhtemelen kuşlar için daha da parlak hale gelir.

Kaynak:

https://www.nwf.org/Magazines/National-Wildlife/2012/AugSept/Animals/Bird-Vision