Dünyanın en cesur hayvanı: Bal porsuğu (Mellivora capensis)

Fiziksel Özellikler

Bal porsukları, 60 ila 70 cm vücut uzunluğuna ve 8 ila 12 kg arasında değişen kütleye sahiptir. Afrika’daki bal porsukları üzerinde yapılan ölçümler, Asya popülasyonlarındaki bireylerden biraz daha büyük olduklarını gösteriyor. Bu tür, erkeklerin dişilerden daha büyük olduğu cinsel dimorfizm sergiler. Kalahari’deki bireylerden elde edilen veriler, yetişkin erkeklerin yetişkin dişilerden yaklaşık üçte bir oranında daha büyük olduğunu gösterdi. Bal porsuğu, büyük bir kafatası, küçük gözler ve kaslı bir boyun ve omuza sahip olması ile karakterize edilir. Renk, alt türlere göre biraz değişse de genel olarak vücudun alt (ventral) yarısı koyu siyah, üst kürt gri veya parlak beyazdır. Ön ayaklar güçlü ve geniştir, avı tutmak ve koşmak için kullanışlı olan büyük pençeleri vardır. Buna karşılık, arka ayaklar kısa ve küçüktür. Bal porsuklarının çok kalın, gevşek bir derisi vardır, bu da bir avcının onları sıkıca kavramasını engeller ve bal porsuğunun saldırganı kolayca ısırmasını sağlar.

Tür Biyocoğrafyası

Bal porsuğu (Mellivora capensis), Arap yarımadasının yanı sıra Sahra altı Afrika’nın büyük kısmını kapsayan geniş bir coğrafi alana sahiptir (İsrail, Ürdün, Irak, İran, Suudi Arabistan, Lübnan, Kuveyt, Suriye, Umman’ın bazı bölümleri, Yemen ve Birleşik Arap Emirlikleri), Hindistan yarımadası (Hindistan’ın çoğu, Nepal ve Pakistan’ın bir kısmı dahil) ve Batı Asya uluslarının Türkmenistan, Özbekistan, Kazakistan ve Afganistan’ın bazı bölümlerinde görülebilmektedir. Tarihsel olarak Sahra Çölü’nün inanılmaz derecede kuru olan bölgelerinde ve Akdeniz kıyılarında bulunmazlar.

Yaşam Alanları

Bal porsukları, tropikal ve subtropikal yeşil ormanlar, dikenli ormanlar, açık ormanlık alanlar, nehir kıyısındaki ormanlar veya otlaklar, kurak bozkırlar, kayalık tepeler ve çöller dahil olmak üzere çok çeşitli habitatlarda yaşayan karasal hayvanlardır. Bal porsukları, deniz seviyesinden 4.050 metreye kadar değişen yüksekliklerde bulunurlar. Tipik olarak Sahra Çölü’nün en kurak kısımlarında veya Akdeniz çevresindeki chaparral biyomlarda yaşamazlar. Yuvaları, kaya yarıkları veya sığınabilecekleri başka yerleri olan habitatlara ihtiyaç duyarlar.

Beslenme Alışkanlıkları

Bal porsukları fırsatçı toplayıcılardır; diyetin bileşimi, av bolluğundaki mevsimsel değişikliklere göre değişiklik göstermektedir. Çoğunlukla etçil bir diyete sahiptirler, sıklıkla yumurtalar, küçük kemirgenler, yılanlar, kuşlar ve kurbağalarla beslenirler. Diyetin çoğunluğu etoburlar oluştursa da bal porsukları meyve, kök ve soğan da yerler. Arı kovanlarından da beslenirler çünkü bal porsuğu kovan içindeki arı larvalarını ve balı yemeyi sever. Kıt olması durumunda besin kaynağı olarak leşlerle beslenebildikleri bilinmektedir.

Güney Kalahari’deki bal porsukları üzerinde yapılan kapsamlı bir araştırma, erkek ve dişi bal porsukları arasındaki boyut farkına rağmen, onların yiyecek arama düzenlerinin ve yiyecek arama başarılarının dikkate değer ölçüde karşılaştırılabilir olduğunu bulmuştur. Boyutları 2 ila 2000 g arasında değişen avları yakaladıkları gözlemlendi. Bal porsukları tarafından yenen av türleri mevsimsel olarak değişiyor, küçük memelilerin en yüksek olduğu mevsimde (Eylül-Aralık) diyetin çoğunu (%80) küçük memeliler oluşturuyordu. Büyük yılanlar, sıcak-ıslak mevsimde (Ocak-Nisan) diyetin önemli bir bölümünü (%58) oluşturuyordu. Genel olarak, yetişkin erkek bal porsuğu günde ortalama 1,3 kg yiyecek tüketirken, dişiler günde ortalama 0,9 kg tüketmiştir.

Üreme Bilgisi

Güney Afrika’daki Kgalagadi Sınır Ötesi Ulusal Parkı’nda 42 aylık bir çalışma dışında, bal porsuklarında üreme genellikle iyi çalışılmamıştır. Bu bölgede, bal porsuğu yıl boyunca çiftleşir, ancak çiftleşme aktivitesi Eylül’den Aralık’a kadar olan sıcak ve kurak mevsimde biraz daha yaygındır. Türlerle ilgili son literatürün çoğu, bal porsuklarını, yalnızca kısa bir süre için çiftleşmek için bir araya gelen yalnız hayvanlar olarak tanımlar. Ancak, Drake-Brockman’ın Vanderhaar & Hwang, 2003’teki 1910 tarihli bir makalesine yapılan gönderme gibi bazı eski raporlar, erkek ve dişilerin genellikle çiftler halinde yaşadığını göstermektedir. Bal porsuklarının koku alma davranışı, eş bulmada önemli bir rol oynuyor gibi görünmektedir. Çiftleşmeye müsait dişilerden daha fazla erkek vardır, çünkü yavrular 12 ila 16 ay arasında annelerine bağımlıdırlar. Bu, yetişkin erkek bal porsuklarının dişilere erişmek için birbirleriyle rekabet ettiği anlamına gelir. Daha baskın olan erkek bal porsukları tipik olarak daha ağır ve daha büyük testislere sahip olacaktır. Ancak bu baskınlık çiftleşme başarısını garanti etmez. Aslında, örtüşen aralıklara sahip sekiz erkek ve sekiz dişinin sahip olduğu genetik bulgular ve bu dişilerden olan 10 yavru üzerinde yapılan bir araştırma, baskın erkeğin yavruların sadece yarısının babası olduğunu göstermiştir. Çiftleşme bir yuvada gerçekleştiğinden, süreçle ilgili çok az gözlem yapılmıştır.

Dişi bal porsukları, çiftleşme gerçekleştiğinde en az iki hafta kızgınlık dönemi geçirirler. Çiftleşme eşzamansızdır, yılın herhangi bir noktasında meydana gelir, ancak güney Afrika’daki araştırmalar, üremenin çoğunun Eylül’den Aralık’a kadar gerçekleştiğini göstermektedir. Gebelik süresi 50 ila 70 gün arasında değişmektedir. Her doğumda bir ila iki yavru doğruğu bildiriliyor, ancak Güney Afrika’da yapılan gözlemler, oradaki bal porsuklarının bir seferde yalnızca tek bir yavruyu yetiştirdiğini göstermektedir. Yavrular bir yuvada doğarlar ve yaklaşık 3 aylık olana ve sütten kesilene kadar orada kalırlar. Sonuç olarak, yenidoğanların boyutları hakkında çok az bilgi mevcuttur; bununla birlikte, esir olarak doğan bir yavrunun 2 günlükken 0.23 kg ağırlığında olduğu bildirilmiştir. Dişi bal porsuğu yavrularına bir ila iki yaşına kadar bakar. Dişi bal porsukları, erkeklerden çok daha hızlı cinsel olgunluğa erişirler ve bu süre sadece 12 ila 16 ay sürerken, erkekler de ise iki ila üç yıl kadar sürmektedir.
Bazı literatür kaynakları, bal porsuğu üremesinin, diğer bazı mustelid türlerinde olduğu gibi, gecikmiş implantasyonu içerebileceğini bildirmektedir. Türün üreme biyolojisi, coğrafi aralığı boyunca iyi çalışılmamıştır, ancak güney Kalahari’de toplanan veriler, bu popülasyonda gecikmiş implantasyonun meydana geldiğini göstermez.
Kör ve tüysüz doğan yavruların bakımında sadece dişi bal porsuğu yer alır. İlk 3 ay bal porsuğu yavruları ininde kalır. Anne periyodik olarak (ortalama her 3 günde bir) yavrusunu ağzıyla taşıyarak yeni bir inine taşır. Yavru iki ila üç aylık olduğunda, anne bal porsuğu avını inine geri getirmeye başlayacaktır. Yavru yaklaşık 3 aylıkken annesine yemek yemeye eşlik etmeye başladığında, çift her gece farklı bir yuvaya taşınır. Yavru, 12 ila 16 ay boyunca annesiyle birlikte kalacak ve ilk 10 ila 12 ay boyunca tüm yiyecekleri anne tarafından sağlayanacaktır.
Hem erkek hem de dişi bal porsuğu yavruları, ortalama 14 aylıkken bağımsız hale gelir. Ancak dişiler bu yaşta yetişkin boyutlarına ulaşmışlardır ve muhtemelen cinsel olarak olgundurlar ve hemen annelerinin ev aralığından uzaklaşırlar. Erkekler ise bağımsızlık çağına ulaştıktan sonra büyümeye devam eder ve bu da henüz cinsel olgunluğa erişmediklerini gösteriyor. Erkek yavrular, bağımsız hale geldikten sonra birkaç ay annelerinin ev aralığında veya yakınında kalabilirler.

Yaşam Süresi

Yabani bal porsukları, avlanma ve yaralanma riski nedeniyle 7 ila 8 yıl arasında yaşama eğilimindedir. Buna karşılık, esaret altında yetiştirilen bal porsukları, maksimum 26 yıllık bir ömre sahip olarak önemli ölçüde daha uzun yaşayabilmektedir.

Davranış Özellikleri

Bal porsukları yalnız ve göçebedir. Geniş bir alanı işgal ederler ve her gün besin aramak için hareket ederler. Dişi bal porsukları günde yaklaşık 10 km’den daha kısa mesafeler kat etme eğilimindeyken, erkekler günde 27 km’ye kadar yiyecek arayabilir. Bal porsuklarının deliklere dışkıladığı ve diğer hayvanlara yuvalarının yakında olduğunu belirtmek için idrar veya anal koku bezleriyle işaret ettiği bilinmektedir. Bal porsukları, kötü şöhretli saldırgan hayvanlardır. Özellikle erkekler, tehdit edildiklerinde inanılmaz bir gaddarlıkla eşlerini savunabilirler. Erkeklerden biri işaretli yuvalara girmeye çalışırsa, erkek bireyler saldırganlaşır ve kimin kalacağını belirlemek için bir baskınlık dansına başlarlar.

Koruma Statüsü

Bal porsukları, yoğunlukları bir bölgeden diğerine değişse de, menzillerinin hiçbir yerinde yaygın değildir. Türün yaşadığı bazı ülkelerde koruma altına alınmasına rağmen, genel popülasyon azalan bir eğilim göstermektedir. IUCN Kırmızı Listesi, türü “En Az Endişe Duyan” olarak tanımlar, çünkü popülasyonun azalmasına rağmen tür geniş bir coğrafi alana sahiptir. Botsvana nüfusu CITES Ek III’e dahil edilmiştir. Bal porsukları için en büyük tehdit muhtemelen insan faaliyetleridir. Bireyler genellikle kasıtlı veya kasıtsız olarak, avcı popülasyonunu azaltmaya çalışan çiftçiler ve arıcılar tarafından tuzaklar ve zehirli yemlerle öldürülür ve diğerleri geleneksel tıbbi ilaçlar için avlanmaya tabi tutulur. Bal porsuklarının geniş ev aralıkları vardır, bu nedenle onları izlemek ve korumayı sağlamak son derece zordur.

İnsanlarla Etkileşimi

Bal porsukları, kemirgen ve böcek popülasyonlarını kontrol etmede çok etkilidir ve haşere kaynaklı bazı hastalıkları etkili bir şekilde azaltır. Arı yetiştiricileri, arı kovanları için potansiyel yerleri keşfetmek için bal rehberleri olarak hareket ettikleri için onları özellikle faydalı bulurlar. Organları, derileri ve diğer kısımları vahşilik ve azim sembolü olarak görülüyordu, bu yüzden insanlar onları geleneksel tıbba dahil ederek kullanmaktadır.

Bal porsukları, bir insan tarafından ürkülürse oldukça şiddetli olabilir, bu da onları bir tehlike haline getirir. Çevredeki insanlar ve vahşi yaşam için bir sağlık sorunu oluşturan kuduz taşıdıkları bilinmektedir. Kovanlara girerek ve larvaları yiyerek ticari kovanlara verilen zararın %26’sını oluştururlar, bu da arıcılar için maddi bir kayıp ile sonuçlanır. Bal porsuklarının ayrıca tarım arazilerine saptıkları ve hayvanlara saldırdıkları bilinmektedir.

Kaynaklar:

https://eol.org/pages/328035

https://indiabiodiversity.org/species/show/238416

https://www.flickr.com/photos/dkeats/34739009921/

https://animaldiversity.org/accounts/Mellivora_capensis/

http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=14001293

https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=621929#null