Gözlüklü ayı (Tremarctos ornatus)

Fiziksel Özellikler

Gözlüklü ayılar, tipik olarak tek tip siyah renkli orta boy ayılardır, ancak kırmızımsı kahverengi bireyler gözlenmiştir. “Gözlüklü ayılar” genel adı, göz çevresinde halka oluşturan yüzdeki beyaz veya ten rengi işaretlerden gelmektedir. Gözlüklü ayıların, genellikle kürk tarafından tamamen gizlenen, yaklaşık 70 mm uzunluğunda kısa bir kuyruğu vardır. Tıknaz bir yapıları, küçük yuvarlak kulakları, kalın kısa boyunları ve sağlam çeneleri vardır. Tüm ayılar gibi, gözlüklü ayılar da plantigrade duruşa sahiptir ve ön uzuvları arka uzuvlarından daha uzundur. Uzuvların bu özelliği, çoğu ayıya inanılmaz tırmanma yetenekleri kazandırmaktadır. Vücut boyutlarına göre gözlüklü ayılar, herhangi bir ayı türününde bulunan en büyük zygomaticomandibularis kasına sahiptir. Bu kas yapısı özelliği, yanak dişlerinin künt kıvrımları ile birlikte, otçul beslenme için uygundur.

Yaşam Alanları

Gözlüklü ayılar çok farklı habitatlarda yaşam sürerler. Yaygın olarak, bol miktarda yiyecek ve barınma alanı bulunan yoğun bulut ormanlarında bulunurlar. Ayrıca çalılık ormanlarda ve otlak alanlarda görülebilmektedir. Bu ayı türlerinin mevsime bağlı olarak farklı habitatlar arasında seyahat ettiğine inanılıyor, ancak bu gözlerin zamanlaması ve onları neyin harekete geçirdiği henüz bilinmiyor. Gözlüklü ayılar 475 – 3658 m yükseklik arasında görülebilmekle birlikte genel olarak 1900 – 2350 m arasında görülürler.

Tür Biyocoğrafyası

Gözlüklü ayılar, Güney Amerika’ya özgü tek ayı türüdür. Ekvador, Kolombiya, Venezuela, Peru ve Bolivya’daki And Dağları’nın dağlık bölgelerinde bulunabilirler. Ek olarak kuzeybatı Arjantin ve Panama’da da bazen görülebilmektedir.

Davranış Özellikleri

Gözlüklü ayılar yalnız hayvanlar olma eğilimindedir (bir dişinin yavrularıyla olduğu durumlar hariç), ancak yiyeceğin bol olduğu alanlarda toplandıkları bilinmektedir. Aktivite modelleri üzerinde bazı anlaşmazlıklar bulunmaktadır. Bazıları kesinlikle gündüz ve alacakaranlıkda aktif olduğunu iddia ederken, diğerleri de gece aktif olduklarını belirtmişlerdir. Bu türün yılın herhangi bir bölümünü kış uykusunda geçirdiğine dair hiçbir kanıt yoktur. Bu ayılar mükemmel tırmanıcılardır ve ağaçlarda oldukça fazla zaman geçirirler. Gözlüklü ayıların daha benzersiz özelliklerinden biri, ayıların meyve aramak için aradıkları ağaçların altında oluşturdukları platformları veya “yuvaları” kullanmalarıdır. Bu platformlar aynı zamanda uyumak için de kullanılmaktadır.

Beslenme Alışkanlıkları

Gözlüklü ayılar bromeliadlar ve meyvelerin yanı sıra yosun, kaktüs, orkide, bambu, bal, ağaç odunu, omuzgasızlar, küçük memeliker, kuşlar ve böcekleri de besin olarak tüketmektedir. Gözlüklü ayılar, nadiren de olsa çiftçilerin ekinlerine, özellikle mısırlara verdiği zarardan dolayı çiftçiler tarafından vurulabilmektedir.

Yaşam Süresi

Gözlüklü ayı bireylerinde bugüne kadar kaydedilen en uzun yaşam süresi Washington’daki Ulusal Hayvanat Bahçesindeki 36 yıl 8 ay yaşayan bir bireye ait. Doğada yaşayan gözlüklü ayıların ortalama ömrünün 20 yıl olduğu düşünülmektedir.

Bilimsel Sınıflandırma

Koruma Statüsü

Birçok türde olduğu gibi, gözlüklü ayı popülasyonlarının azalmasında habitat kaybı büyük rol oynamaktadır. Yalnızca Ekvator’da ayıların doğal yaşam alanlarında %40’lık kayıp olmuştur. Bu durum, küçük izole ayı popülasyonları yaratır. Gözlüklü ayılar, besin ihtiyacını karşılamak için farklı habitatlara ihtiyaç duyduğudan dolayı, gözlüklü ayı popülasyonlarını korumak için yeterli yiyeceğe ulaşabileceği tüm alanların korunması önemlidir.

Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği’nin belirlediğine göre tür Hassas kategorisi altındaki türler (İng: “VU – Vulnerable”) listesindedir.

İletişim ve Algı

Koku alma, gözlüklü ayılar için baskın bir iletişim şeklidir. Anneler ve yavrular arasında kullanılan en az beş farklı sesli iletişim sesi tanımlanmıştır.

Ekosistemdeki Rolü

Gözlüklü ayıların ekosistemde oynadığı rol büyük ölçüde incelenmemiş durumdadır. Bununla birlikte, büyük ölçüde otçul beslenmeleri nedeniyle, tohumların dağılmasında rol oynamaları muhtemeldir.

Dolaşım Alanı

Yiyeceklerin bol olduğu küçük gruplar halinde beslendikleri gözlemlendiğinden, bu ayıların bölgesel olmaları pek olası değildir. Bazı kaynaklar, gözlüklü ayıların ev aralıklarında mevsimsel ve cinsiyete dayalı farklılıklar olduğunu bildirmektedir. Erkek bireylerin yağışlı mevsimlerde ortalama 23 km² , kurak mevsimde ise 27 km² ‘lik bir dolaşım alanına sahiptir. Dişi bireylerin ortalama dolaşım alanı, yağışlı mevsimlerde 10 km², kurak mevsimler 7 km² ‘dir.

İnsanlarla Etkileşimi

Gözlüklü ayılar, yaşam alanlarını paylaşan yerli halk için büyük dini ve kültürel bir değere sahiptir. Gözlüklü ayılar bazen tıbbi veya ritüel amaçlarla yasadışı olarak avlanmaktadır. Safra kesesi genellikle geleneksel tıbbi amaçlar için kullanıldığı doğu Asya pazarına satılmaktadır, ancak bu malzemelerin insanlar için kanıtlanmış bir yararı yoktur ve bu yasadışı avlanmanın popülasyonlar üzerindeki etkisi yıkıcı olabilir.

Gözlüklü ayılar, mısır tarlalarında beslenmek için küçük gruplar halinde toplanabilirler. Yaşam alanları yakınlarında bulunan çiftlik hayvanlarını nadiren avlayabilirler.

Kaynaklar:

https://animaldiversity.org/accounts/Tremarctos_ornatus/

https://animaldiversity.org/accounts/Tremarctos_ornatus/classification/#Tremarctos_ornatus

Ana Görsel Kaynağı:

https://www.flickr.com/photos/helenehoffman/50335471717/