Kutup ayısı (Ursus maritimus)

Fiziksel Özellikler

Bir kutup ayısının gövdesi, omuz kamburunun olmaması dışında, bir boz ayının gövdesine oldukça benzerdir. Baş kısmı diğer ayıların başlarından nispeten daha küçüktür ve boyun kısmı uzundur. Yetişkin erkek bireyler 300-800 kg arasındadır ve burundan kuyruk ucuna kadar 2.5 m uzunluğa erişebilirler. Dişi bireyler daha küçük yapıdadırlar. 150 ila 300 kg kütleye ulaşabilirler ve 1.8 ila 2 m uzunluğa sahiptirler.

Bilinenin aksine kutup ayılarının derisi siyahtır ve kürkü pigmentten yoksundur. Beyaz görünüm, berrak saç tellerinden ışığın kırılmasının sonucu oluşmaktadır. Ön patiler geniştir bu sayede oldukça iyi yüzücülerdir. Buz ve kar üzerinde yürürken hem arka hem de ön ayakların tabanları yalıtım ve çekiş için kürklü yapıdadır. Kutup ayıları, plantigrad bir yürüyüşe sahiptir. Dişilerde dört fonksiyonel meme bulunmaktadır.

Tür Biyocoğrafyası

Kutup ayıları dairesel bir dağılıma sahiptir. Kuzey Kutbu’nu çevreleyen arktik bölge boyunca görülebilirler. Yaşam alanlarının sınırları, Arktik Okyanusu’nun buzulları ve çevredeki kıyı bölgelerindeki buzullar tarafından belirlenir. Ayıların Grönland ve İzlanda’nın güney uçlarına kadar güney görülebilirler. Kış aylarında, kutup ayıları, kıtaların kıyılarında oluşan buzulların güney kenarı veya buzun kuzey kenarı boyunca uzanır. Gebe dişiler, yavru doğurmak için denning habitatının mevcut olduğu kıyı şeritlerinde kışı geçireceklerdir. Yaz boyunca, uzaklaşan buz kütlelerinin kenarında veya karaya dayanıklı buzu tutan adalarda ve kıyı bölgelerinde kalmaktadırlar.

Yaşam Alanları

Kutup ayıları birçok kişi tarafından deniz memelisi olarak kabul edilir. Ursus maritimus adı deniz ayısı anlamına gelir. Tercih ettikleri yaşam alanı Arktik Okyanusu’nun buz kütlesidir. Kırıkların ve yeniden donmanın meydana geldiği buz kenarı ve basınç sırtları iyi avlanma alanlarının oluşmasını sağlar. Kutup ayıları, buzulların eridiği ve donduğu dönemlerde kuzey ve güneye doğru 1000 km kadar seyahat edebilirler. Yaz aylarında, kutup ayıları karaya dayanıklı buzlu adalarda veya kıyı şeritlerinde kalabilirler.

Beslenme Alışkanlıkları

Kutup ayıları etoburdur. Yaz dönemlerinde bir miktar bitki tüketebilirler, ancak ondan da çok az besin elde edebilirler. Başlıca avları halkalı foklardır (Pusa hispida). Ayrıca sakallı fokları (Erignathus barbatus), Grönland foklarını (Pagophilus groenlandicus), balonlu fokları (Cystophora cristata), morsları (Odobenus rosmarus), deniz kuşlarını ve yumurtalarını, küçük memelileri, balıkları avlarlar.

Ayılar balina yağını da tüketebilirler. Ete göre balina yağının yüksek kalori değeri, yalıtkan bir yağ tabakasını korumak ve yiyeceğin kıt olduğu zamanlarda enerji depolamak için oldukça önemlidir. Kutup ayıları, diğer ayıların yaptığı gibi tüketilmemiş eti saklayamaz.

Üreme Bilgisi

Kutup ayıları çok eşli bir çiftleşme sistemine sahiptir. Erkek ve dişi çiftler kızgınlık dönemlerinde kısa bir süre birlikte kalırlar. Çifleşme dönemleri, Mart-Haziran ayları arasında, kış sonu ve ilkbahar mevsimlerinin başında gerçekleşir. Gecikmiş implantasyon ile birlikte gebelik 195-265 gün arasına kadar sarkabilmektedir. Gebe dişiler Ekim ve Kasım aylarında genellikle kıyıya 8 km mesafede bir kış ini kurarlar. Anne birey ininde Kasım ve Ocak ayları arasında 2 yavru doğururlar. Anne birey Nisan ayına kadar yavrularını emzirerek kış uykusunda kalırlar. Yavru bireylerin ölüm oranının %10 ila %30 arasında olduğu tahmin edilmektedir.

Yavru bireyler doğduklarında gözleri kapalı doğarlar ve yaklaşık olarak 600 gram ağırlığındadır. İlkbahar aylarında inden çıktıklarında 10 ila 15 kg erişmiş olurlar. Anne bireyler yavru bireylerin tüm ebeveyn bakımlarını sağlarlar ve yavrular 2 ila 3 yıl kadar anneleriyle birlikte kalırlar. Yavru bireyler 5-6 yaşına kadar cinsel olgunluğa erişmezler.

Yaşam Süresi

Vahşi kutup ayıları 25 ila 30 yıl civarında bir ömür sürerler. Yetişkin bireylerin yıllık ölüm oranının %8-16 olduğu tahmin edilmektedir. Esaret altında kaydedilen en uzun yaşam süresi, 1991 yılında Detroit Hayvanat Bahçesi’nde 43 yaşında ve 10 aylıkken ölen bir dişi kutup ayısına aittir.

Davranış Özellikleri

Kutup ayıları yalnız yaşayan canlılardır. Bunun iki istisnası bulunmaktadır. Bunlardan ilki anne bireyin yavru bakımı döneminde yavrusuyla vakit geçirmesi, ikincisi se çiftleşme döneminde erkek ve dişi bireylerin yakınlaştığı dönemdir. Kutup ayıları avlama ve yavrularına diğer kutup ayılarının saldırması sırasında bu ayılarla rekabete girdiği bilinmektedir. Ancak bu karşılaşmaların genelinde küçük olan kutup ayısı kaçma eğilimindedir.

Kutup ayıları gündelik hayatının büyük bir bölümünde (%66,6) hareketsizdir. Geriye kalan zamanlarında ise seyahat ederek (%29.1), avını takip ederek (%1.2) veya beslenerek (%2.3) geçirirler. Kutup ayıları son derece kabiliyetli yüzücülerdir. Yiyecek aramak için geniş bir alana yayılabilirler.

Koruma Statüsü

Kutup ayıları IUCN listesinde Hassas türler (Vulnerable species) kategorisinde yer almaktadır. Kutup ayısı popülasyonlarının son zamanlarda bazı bölgelerde istikrarlı veya büyümekte olduğu düşünülüyordu. 1993 yılında, tahmini dünya nüfusu 21.470 ila 28.370 birey arasındaydı. 1972’de Amerika Birleşik Devletleri Deniz Memelilerini Koruma Yasası, ABD’de kutup ayılarının geçimleri dışında tüm avlanmasını yasakladı 1973’te Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Norveç, Kanada ve Danimarka, kutup ayısı habitatını korumak, avlanmayı sınırlamak için bir anlaşmaya vardılar. Kutup ayısı popülasyonu, yaşam ve av alanlarının azalmasına neden olan küresel ısınmadan dolayı tehdit altındadır. 2008’de ABD Balık ve Yaban Hayatı Servisi, kutup ayılarını tehdit altında olarak listeledi. IUCN, Ursus maritimus’u savunmasız olarak listeliyor.

İnsanlarla Etkileşimi

Kutup ayısı malzemeleri tarihsel olarak arktik yerlileri tarafından kürk, et ve ilaçlar için kullanılmıştır. Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Grönland’da (Danimarka) bu grupların avlanmasına hala izin verilmektedir.
Kutup ayıları, insanlar için potansiyel tehlike olarak görülmektedir. Kutup ayıların geniş yaşam alanlarının olması ve bulundukları alanlarda seyrek insan nüfusu olması nedeniyle insanlarla ayılar arasındaki temas oldukça nadir gerçekleşmektedir.

Kaynaklar:

Megaptera novaeangliae (Humpback whale), Animal Diversity Web, Erişim Tarihi: 17.04.2022