Karakulak (Caracal caracal)

Fiziksel Özellikler

Karakulakların rengi bireyler arasında değişen (kahverengiden kırmızıya) tüylere sahiptir. Dişiler genellikle erkeklerden daha açık renklidir. Alt kısımları beyazdır ve Afrika altın kedilerine benzer şekilde birçok küçük nokta ile donanmıştır. Yüzün bıyık pedlerinde, gözlerin çevresinde, gözlerin üstünde, başın ve burnun ortasında hafifçe aşağı doğru siyah lekeler vardır. Karakulakların ayırt edici özellikleri, uzun ve siyah püsküllü kulaklarıdır. Bacaklar nispeten uzundur ve arka bacaklar orantısız bir şekilde daha uzun ve kaslıdır. Kuyruk kısadır. Melanistik bireyler olduğu bilinmektedir, ancak bunlar son derece nadirdir. Gençlerin daha kısa kulak tutamları ve mavi renkli gözleri farklıdır. C. caracal’ın alt türleri fenotip ile ayırt edilemeyebilir. Dişiler daha küçüktür ve 13 kg veya altındadır, erkekler ise 20 kg’a kadar çıkabilir. Büyük bir dişinin küçük bir erkekten daha ağır olması mümkündür. Kuyruk kısa olmasına rağmen, toplam vücut uzunluğunun önemli bir bölümünü oluşturur. Kuyruk uzunluğu 18 cm ile 34 cm arasında değişmektedir. Baş ve vücut uzunluğu, burundan kuyruk tabanına kadar ölçülür ve 62 ile 91 cm arasında değişir. En küçük yetişkin karakulak bile çoğu evcil kediden daha büyüktür.

Tür Biyocoğrafyası

Karakulak (Caracal caracal), Afrika, Orta Asya ve güneybatı Asya’nın çoğuna dağılmıştır. Kuzey Afrika popülasyonları yok olma tehlikesiyle karşı karşıya, ancak diğer Afrika bölgelerinde karakulaklar hala bol miktarda bulunuyorlar. Menzil sınırları Sahra çölü ve Batı ve Orta Afrika’nın ekvator orman kuşağıdır. Güney Afrika ve Namibya’da C. caracal o kadar çoktur ki, baş belası bir hayvan olarak görülmektedir. Asya popülasyonları, Afrika popülasyonlarından daha az yoğundur ve Asya popülasyonları daha büyük endişe kaynağıdır. Karakulakların tarihsel aralığı çitalarınkine benzer ve her ikisi de birkaç küçük çöl ceylanının dağılımıyla örtüşmektedir. Müttefikleri Afrika altın kedileri (Profelis aurata) ile çok az veya hiç örtüşme yoktur. Bununla birlikte, diğer müttefikleri olan servaller, yaşam alanlarının önemli bir bölümünü karakulaklar ile paylaşırlar. Yaban kedileri (Felis sylvestris), özellikle de Felis silvestris lybica (Afrika yaban kedileri) ve Felis silvestris ornata (Asya yaban kedileri) alt türleri, karakulaklarla yaşam alanlarının çoğunu paylaşmaktadır.

Yaşam Alanları

Karakulaklar çeşitli habitatlarda bulunurlar. Karakulaklar tipik olarak ormanlarda, çalılıklarda ve çalılık ormanlarda bulunur, ovalar ve kayalık tepeleler de yaygın yaşam alanlarıdır. Etiyopya dağlarında 3000 metrenin üzerindeki yüksekliklerde bulunurlar. Minimum bitki örtüsü ile kurak bir iklim tercih edilir. Servallerle karşılaştırıldığında, karakulaklar çok daha kuru hava koşullarına dayanabilirler. Ancak, nadiren çöllerde veya tropik ortamlarda yaşarlar. Asya’da, karakulaklar Afrika popülasyonlarında nadir bulunan ormanlarda görülebilirler.

IUCN listesinde Asgari endişe altındaki türler (Least-concern species) yerini almaktadır.

Beslenme Alışkanlıkları

Felidae familyasındaki diğer tüm türler gibi, karakulaklar da etoburdur. Diyetin büyük kısmı yaban tavşanları, kemirgenler, antiloplar, küçük maymunlar ve kuşlardan oluşur. Özellikle güvercinler ve keklik mevsimsel olarak önemli av türleri arasındadır. Dorcas ceylanları, Kori kuşları, dağ ceylanları, gerenuklar karakulakların ne avlayabileceğine dair spesifik örneklerdir. Karakulaklar, bazı sürüngenleri tüketir, ancak bu, diyetin yaygın bir bileşeni değildir. Diyetin temel bileşenleri coğrafyaya göre değişir. Örneğin, Afrika’daki bir birey toynaklılar gibi daha büyük hayvanları tüketirken, Asyalı bir karakular kemirgenler gibi yalnızca küçük omurgalıları tüketebilir. Karakulaklar kuşları kıstıran sıçramalarıyla bilinmesine rağmen, memeliler tüm beslenmelerinin yarısından fazlasını oluşturur. Yaban faresi gibi küçük avlar enseden bir ısırık ile öldürülürken, ceylan gibi büyük avlar boğucu bir boğaz ısırması ile öldürülmektedir. Leoparların aksine, karakulaklar avlarını nadiren ağaçlara kaldırır. Bozulmamış ortamlarda, karakulaklar bunun yerine bitmemiş bir karkas üzerindeki toprağı kazıyacak ve gidene kadar sürekli olarak beslenmeye geri dönecektir.

Yaşam Süresi

Vahşi yaşamda Karakulak ,bireyleri için güvenilir uzun ömür verileri rapor edilmemiştir. Diğer kedigillerde olduğu gibi, tutsak bireyler, iyi bakılırsa vahşi akrabalarından önemli ölçüde daha uzun yaşayabilirler. Tutsak bir karakulak 20 yaşına kadar yaşayabilir. Bildirilen maksimum esaret ömrü, esaret altında yetiştirilen vahşi doğmuş bir dişi birey için 20.3 yıldır.

Davranış Özellikleri

Karakulaklar, çiftleşme ve yavru bakımı dönemleri dışında yalnız yaşayan canlılardır. Her iki cinsiyet de bölgeseldir ve aktif bir ev aralığını korur. Karakulaklar öncelikle gececil olmasına rağmen gündüzleri özellikle bozulmamış bölgelerde görülebilirler. Karasal olmalarına rağmen, aynı zamanda olan yetenekli tırmanıcılardır. Tek bir karakulak, kendi boyutunun iki katına kadar olan yırtıcıları kovaladığı bilinmektedir. Avlanma zamanı genellikle avın aktivitesine göre belirlenir, ancak karakulaklar daha çok geceleri avlanırlar.

Tür Avcıları

Kamuflaj, yırtıcılara karşı birincil savunmadır. Karakulaklar tercih ettikleri açık habitatlarında tehdit edildiğinde düz durur ve düz, kahverengi tüyleri anında kamuflaj görevi görür. Çevik tırmanma yetenekleri, karakulakların aslan ve sırtlan gibi daha büyük yırtıcılardan kaçmalarına da yardımcı olur.

Bilinen Avcılar

Aslanlar (Panthera leo)

Leoparlar (Panthera pardus)

Sırtlanlar (Hyaenidae)

Koruma Statüsü

Karakulaklar için birincil endişe, kuzey, orta ve batı Afrika ve Asya’daki habitat kaybıdır. Nesli Tehlike Altında Olan Türlerin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES), Asya popülasyonlarını Ek I ve diğerlerini Ek II olarak listeler. Bu, Asya popülasyonlarının herhangi bir ticari amaçla alınıp satılamayacağı, ancak bilimsel araştırma içeren ticarete izin verildiği anlamına gelir. Ek II, bu hayvanların ticaretinin, türe zarar vermeyecek durumlarda izinlerin yetkilendirilmesiyle kontrol edileceğini belirtir.

Ekosistemdeki Rolü

Karakulaklar hem yırtıcı hem de av olsalar da, bilinen yırtıcıları (örneğin aslanlar ve sırtlanlar) onları düzenli olarak avlamaz. Karakulakların ekosistemler üzerindeki en büyük etkisi, av türleri için nüfus kontrolüdür. Karakulak gibi fırsatçı avcılar, en uygun olanı ve yakalamak ve öldürmek için en az miktarda enerji gerektiren her şeyi tüketir. Bu avlanma yöntemi, av türlerinin yetersiz veya aşırı nüfuslu hale gelmesini önlemede önemli rol oynar. Bazı bölgelerde karakulak, belirli türdeki avları öldürme yeteneğine sahip birkaç türden biridir.

İnsanlar İçin Ekonomik Önemi

Hindistan ve İran’da karakulaklar bir zamanlar av kuşlarını ve geyikleri yakalamak için eğitilmişti. Bunu yaparak, karakulaklar hem yemek hem de eğlence için kullanıldı.

Küçük çiftlik hayvanları üzerindeki avlanma, her yıl binlerce karakulağın imha edilmesiyle sonuçlandı. Bu, özellikle yırtıcı kontrol programlarının uygulamaya konduğu Güney Afrika ve Namibya’da gerçekleşmektedir.

Kaynaklar:

• https://animaldiversity.org/accounts/Caracal_caracal/
• https://www.zooportraits.com/caracal-caracal-caracal/